“Mutaxassislik fanlarini o‘qitish va ishlab chiqarish ta’limi metodikasi” fanidan

Anionlar analizi 

Kationlar analizini tugatib, yuqorida ko’rsatib o’tilgan II-II-III guruh 

anionlar aralashmasini sistematik analizi bo’yicha anionlarni analiz qilishga 

kirishiladi. 

---

 

 

Tuz eritmasi qanday kation va aniondan iborat ekanligini o’rganib, guruh tuz 

tarkibi haqida xulosa chiqariladi. 

Elementlarning ajratish usullari 

Yuqorida ko’rib chiqqanimizdek, sistematik analiz avval ionlarni yaqin 

xossalariga qarab analitik guruhlarga ajratib, keyinchalik analiz qilishdan iborat. 

Xattoki, bir guruhga kiruvchi ionlarni halaqit beruvchi ta'siri bo’lsa, boshqalarni 

ajratishga to’g’ri keladi. Biz asosan ajratishni ikki usulini -  cho’ktirish va 

kompleksga bog’lash usullarini ko’rib chiqdik. Bu usullardan tashqari yana 

xaydash (distillyatsiya), ekstraktsiya va xromatografiya usullari mavjud.  

Xaydash usulida analiz qilinadigan modda yoki uning biror komponenti 

uchuvchan bo’lishi kerak. Masalan, ammoniy ionilarini formalin bilan urotropin 

bog’lab, keyinchalik kaliy kationini ochish mumkin (uni ochishga ammony halaqit 

beradi). Shu bilan bir qatorda yuqori haroratda ammiakni haydab ham ammoniyni 

yo’qotish mumkin.  

Miqdoriy analizning asosiy usullaridan biri bo’lgan - elementorganik analiz 

bilan kristallizatsion suvni aniqlash, haydash usuliga asoslangan bo’lib, aniq 

usullardan biri hisoblanadi. 

Ekstraktsiya usulida ajratish ikki bir biri bilan aralashmaydigan erituvchilar 

o’rtasida olib boriladi. Masalan, suv-benzol, suv-xloroform va x.k. Sifat analizida 

bu usul Br

-

, J

-

 va boshq. kam miqdorini aniqlashda qo’llaniladi. Suvli eritmalarda 

ular ko’rinmaydi, lekin benzol yoki xloroform qo’shib silkitilgandan so’ng, 

organik erituvchi qatlamida brom -  sariq, yod-malina-qizil rangga bo’yaladi. Bu 

usul miqdoriy analizda kengroq qo’llaniladi. 

Xromatografiya usuli 1903 yilda M.Tsvet tomonidan ochilib, adsorbtsiya 

hodisasi, cho’ktirish har xil erituvchilarda taqsimlanish va ion-almashinuvi 

hisobiga qattiq fazali qatlamda (adsorbent, treger, ionit) moddalarni ajratishga 

asoslangan. Sifat analizida bu usulni mis va kobalt kationlarini sifat aniqlash 

misolida ko’rib chiqishimiz mumkin. 

Agar pastki qismi torroq qilingan shisha naychani (kolonkani) uchini paxta 

tompon bilan berkitib, tepa qismiga esa sorbent sifatida Al

2

O

3

 solinsa va bir necha 

tomchi (3-4) Cu

2+

  va Co

2+

  aralashmasi qo’yilsa, mis ionlari sorbtsion hususiyati 

yuqori bo’lgani uchun birinchi bo’lib adsorbtsiyalanadi va havo rangga bo’yalgan 

zona hosil qiladilar, keyin esa Co

2+

  adsorbtsiyalanib, qizil zona hosil qiladi. 

Xromatografiya usuli ham ko’proq miqdoriy analizda qo’llaniladi. 

---