Mutaxassislik fanlarini o'qitish metodikasi

9.3.Talabalarning mustaqil ish turlari. 
 
 
Mustaqil ish talabaning faoliyatida takrorlanuvchi va ijodiy 
jarayonlarni o'z ichiga oladi. Bunga qarab, talabalarning mustaqil 
faoliyatining uch darajasi mavjud: reproduktiv, rekonstruktiv va ijodiy 
(qidiruv). 
1. Reproduktiv mustaqil ish –o'qituvchining algoritmi yoki 
ko'rsatmasi bo'yicha talabalarning harakatlarini o'z ichiga oladi. 
Algoritmlar tizimini o'zlashtirish muammoni hal qilish usulini 
mustaqil ravishda ishlab chiqish qobiliyatini shakllantirishga olib 
keladi. 
2. Rekonstruktiv mustaqil ishlar - talabalarni o'qituvchi 
tomonidan bildirilgan umumiy muammolarni mustaqil hal etishga, 
mavjud bilimlarga, shakllangan ko'nikma va malakalariga tayanadilar.

---

111 
3. Evristik ishlar-nostandart vaziyat va notipik vazifalarni nazarda 
tutadi. Ishning markazida – qidiruv: g'oyani va uni hal qilish yo'llarini 
mustaqil shakllantirish va asoslash. Bunday vazifalar kurs ishlari va 
seminar mashg'ulotlarini bajarishda amalga oshadi.
4. Ijodiy-tadqiqot ishlari. Ularni amalga oshirish jarayonida 
talabaning eng yuqori darajadagi mustaqilligi va bilim faoliyati 
namoyon bo'ladi. Ijodiy topshiriq orqali talaba o'rganilayotgan 
savolning mohiyatiga chuqur kirib, muammolarni hal qilishning yangi 
usullarini topadi. Odatda, bunday ish tezisni bajarishda, ilmiy 
hisobotni tayyorlashda, ijodiy topshiriqni bajarishda namoyon bo'ladi. 
Mustaqil ish tashkil etish joyiga qarab auditoriya (o’qituvchi 
rahbarligida) va auditoriyadan tashqari (o'qituvchi rahbarligida va 
o'qituvchi bo'lmagan holda) shakllarga bo’linadi. 
1. Auditoriya ishlari, odatda, ma'ruzalar, amaliy, laboratoriya, 
seminar mashg'ulotlarida amalga oshiriladi. Misol uchun: umumiy 
fikrlashlar, "munozarada ishtirok etish", mavzuli diktantlar, nazorat 
ishlari va boshqalar. 
2. Auditoriyadan tashqari ishlar - ilmiy va maxsus adabiyotlarni 
o'rganish, darslarga tayyorgarlik ko'rish, tezislar, ma'ruzalar yozish, 
mustaqil o'qish uchun taqdim etilgan mavzular bo'yicha topshiriqlarni 
bajarish. Sinovlar, o'z-o'zini nazorat qilish masalalari, nazorat ishlari 
orqali nazorat qilinadi va baholanadi.
Maqsadiga qarab mustaqil ishlar quyidagi guruhlarga bo’linadi: 
1. Materiallarni joriy o'rganish - uy vazifasi, ma'ruza yozuvlari 
bilan ishlash, asosiy manbalarni tahlil qilish, seminarlar, laboratoriya 
ishlariga tayyorgarlik. 
2. O'quv-tadqiqot ishlari – kunlik, oylik, semestr topshiriqlarini 
bajarish, mavzuni mustaqil o'rganish, abstrakt, hisobot, xabarlar, 
maxsus adabiyotlarni tahlil qilish. 
3. Ilmiy-tadqiqot ishlari) - kurs va diplom ishlarini bajarish, ilmiy 
ma'ruzalar, maqolalar tayyorlash va h. k. 
A.K.Buryak mustaqil ishning asosiy turlariga kitob, kuzatish, 
tajriba, dizayn, modellashtirish, muammolarni hal qilish kiritadi.
Kitob bilan mustaqil ishlash talabalarning o'quv faoliyatida katta 
o'rin egallaydi. Kitob bilan ishlash bo'yicha topshiriqlar turli xil 
bo'lishi kerak: o’qilgan kitobni sharhlash va o'qilgan adabiyotlar 
asosida amaliy mashqlarni bajarish. bilan Mazkur vazifalar 
quyidagilardan iborat bo’lishi mumkin: 

---

112 
- sharhlangan o'qish ("Matnning bir qismini o'qing va uni qanday 
tushunganingizni tushuntiring»); 
- o'qish materialining rejasini tuzish; 
- berilgan savollar bo'yicha ko'chirma tanlash, matnni 
konspektlash; 
-bir nechta adabiyotlar bo'yicha tezislar tuzish; 
- adabiyotlarda shakllantirilgan qoidalar rejasini tuzish va ularni 
amaliy faoliyatda amalga oshirish ("maqolani o'qing, olingan 
bilimlarni amaliy faoliyatda qanday ishlatayotganingizni ayting yoki 
tushuntiring»; 
- 
lug'atlar, 
ma'lumotnomalar, 
ensiklopediyalarda 
alohida 
atamalarni tushuntirish; 
- normativ-me’yoriy adabiyotidan foydalangan holda amaliy 
topshiriqlarni bajarish.