Mutaxassisligi

O‘zaro bog‘liq bo‘lgan fanlar nomi:
“Bino va inshootlar qurilishi” yo‘nalishida “Umumqurilish ishlari ustasi” ni tayyorlashda “Qurilish chizmachiligi” fani umumkasbiy fanlar bloki tarkibiga kiradi. Fan o‘quv rejada keltirilgan matematika va tegishli umumkasbiy hamda maxsus fanlar bilan o‘zaro bog‘liq. Masalan, “Bino va inshootlar konstruksiyasi”, “Qurilish mashinalari”, “Geodeziya” va shu kabi fanlar“ Qurilish chizmachiligi” faniga bog‘lab o‘qitiladi.
O‘qitishni tashkiliy shakli:	N-nazariy ta’lim; A-amaliy ta’lim; NA-birgalikda tashkil etilgan nazariy va amaliy mashgulotlar.
Dasturga qo‘yilgan talab:	Majburiy
O‘qitish tili:	Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
Baholash tartibi:	Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
O‘quvchilarning bilim va	Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq

ko‘nikmalarini baholash:

2. 
   O‘quv dasturi mazmuni
   

№	Mavzular nomi	Mavzuning qisqacha mazmuni	Jami	O‘qitishni tashkiliy shakli	Mustaqil ta’lim
1	“Gruntlar mexanikasi, zamin va poydevorlar” fanga kirish	“Gruntlar mexanikasi, zamin va poydevorlar” fanining tarixi va rivojlanish tendensiyalari. «Gruntlar mexanikasi, zaminvapoydevorlar» fanihaqidaumumiyma’lumotlar. Poydevorsozlik sohasiga oid respublikamizdagi ijtimoiy – iqtisodiy islohatlar, xududiy muammolar va ilm - fan, texnika va texnologiya yutuqlari. Fanningvazifalari.	2	N	1
2	Gruntlar turlari va ularning fizik ko‘rsatkichlari	Grunt va uning turlari. Qoya, yirik zarrali, qumli va loyli gruntlar va ularning hossalari. Gruntlarning tarkibi va tuzilmasi. Gruntning qattiq, suyuq, gaz qismlari. Gruntning asosiy fizikaviy ko‘rsatkichlari: zichlik, zarrachalar zichligi va namlik ko‘rsatkichlari. Gruntning qo‘shimcha fizik ko‘rsatkichlari: g‘ovaklik, g‘ovaklik koeffitsienti, zichlik va namlik darajalari; loylarning holat ko‘rsatkichlari. Gruntdan suv sizish qonuni. Boshlang‘ich bosim gradienti. Sizish koeffitsientini aniqlash. Suvga to‘yingan gruntning xossalari. G‘ovaklardagi suv bosimi.	2	N	1
3	Gruntning mustahkamlik ko‘rsatkichlari	Gruntlarning siljishiga qarshiligi (Grunt mustahkamligi). Kulon qonuni va uni qoya, sochiluvchan va bog‘lanishli gruntlarga nisbatan tadbiqi. Gruntlarning siljishiga qarshiligini aniqlash usullari. Gruntlarning siljishiga qarshi mustahkamligini tajribada sinash usullari.	2	A	1
4	Gruntlarning zichlanish ko‘rsatkichlari	Tashqi yuk ta’sirida gruntlarning zichlanish qonuni. YOn tomon bosimi va yoniga siljish (deformatsiyalanish) koeffitsientlari. Grunt deformatsiyasini aniqlash usullari: g‘ovaklik koeffitsienti va bosim orasidagi bog‘lanish; zichlanish koeffitsienti, umumiy deformatsiya moduli, zichlanish moduli va ularni aniqlash usullari.	2	A	1
5	Tashqi yuk ta’sirida grunt	Zo‘riqishni aniqlashning fazoviy masalasi. CHiziqli deformatsiyalovchi yarim fazo ustida to‘plangan yagona yukdan hosil bo‘luvchi	2	N	1

	qatlamining zo‘riqishi	zo‘riqishni aniqlash. (Bussinesk masalasi). Tomonlari cheklangan yuk ta’siridagi zo‘riqish. Zo‘riqishning tekislikdagi masalasi. Jo‘yaksimon yuk ta’sirida zo‘riqish. Ixtiyoriy shakldagi yuklar ta’siridan yuzaga keluvchi zo‘riqishlar. Zamin sirtidagi zo‘riqish (tutash masala).
6	Zamin gruntlarining mustahkamlik va turg‘unlik shartlari	Qiyalik turg‘unligini baholash usullari: aylanma silindrik yuza bo‘ylab siljish, qiyalik turg‘unligi (N. N. Maslov) va boshqa usullar va ularning sochiluvchan hamda bog‘langan gruntlar turg‘unligiga tadbiqi. Faol va sust bosimlar. Qiyalik turg‘unligiga oid nazariyalarni tirgovich devorlarga nisbatan qo‘llash shartlari.	2	A	1
7	Inshoot cho‘kishi	Inshoot cho‘kishiga olib keluvchi sabablar va cho‘kishning mohiyati. CHo‘kishni bashoratlash usullari: chiziqli deformatsiyalanuvchi muhit nazariyasi; qatlamlab jamlash; monand qatlam (N. A. Sыtovich) va cho‘kish moduli (N. N. Maslov) usullari yorida hisoblash. Poydevor cho‘kishining chegaraviy qiymatlari.	2	N	1
8	O‘ta cho‘kuvchan gruntlar	Lyoss va lyossimon gruntlarning hossalari. Ulardan zamin sifatida foydalanishga oid ma’lumotlar. Nisbiy va shartli o‘ta cho‘kuvchanlik va ularni aniqlash usullari. 1 va 2 tur o‘ta cho‘kuvchan gruntlar.	2	A	1
9	Gruntlarning dinamik hossalari	Zilzila ta’sirida gruntlarning deformatsiyalanishi va uning oqibatlari. Dinamik ta’sirda grunt tuzilmasini buzilishi haqidagi tadqiqotlar. Dinamik zichlanish koeffitsienti va moduli. Ularni aniqlash usullari. Muvozanat tezlanishi.	2	N	1
10	Poydevor loyihalashga oid zarur ma’lumotlar	Poydevorlar loyihalashdagi asosiy xususiyatlar. Poydevor loyihasi uchun zarur ma’lumotlar: qurilish maydonida geologik, gidrogeologik va geodezik izlanishlar; inshootdan uzatiluvchi yuklar; poydevor chuqurligini tanlash usullari; gruntning hisobiy qarshiligini aniqlash usullari	2	N	1
11	Sayoz poydevorlar	Tabiiy va sun’iy zaminlarda barpo etiluvchi poydevorlar. Sayoz poydevorlarni qo‘llash sharoitlari. Sayoz poydevor turlari. Tabiiy zaminda bikr poydevorlarni 1- va 2- chegaraviy holatlar bo‘yicha hisoblash.	2	N	1
12	Qoziqli poydevorlar	Qoziqli poydevorlardan foydalanish sharoitlari. Qoziqlarning grunt qa’rida ishlashi, ashyosi, ta’sir etuvchi yukning yo‘nalishiga nisbatan joylashuvi, o‘rnatish usullari va b. bo‘yicha turlanishi.	2	N	1
13	Bo‘sh gruntlarni mustahkamlash usullari (Suniy zaminlar)	Suniy zamin barpo etish sharoitlari. Gruntlarni zichlash usullari: yuzaki va chuqur zichlash. Gruntlarning qotirish usullari: sementlash, silikatlash, elektr va issiqlik yordamida qotirish. Bo‘sh gruntlarni almashtirish va gruntli yostiqchalar qo‘llash usullari.	2	A	1

14	O‘ta cho‘kuvchan gruntlarda poydevor barpo etish	IvaII turo‘ta cho‘kuvchan gruntlarda poydevor loyihalash. Lyoss va lyossimon gruntlarda qurilish muammolari. O‘ta cho‘kishni nazarda tutgan holda poydevor hisobi. Inshoot zaminining o‘ta cho‘kuvchanlik xususiyatiga qarshi chora- tadbirlar.	2	A	1
15	Zilzilabardosh zaminlar va poydevorlar	Zilzila haqida umumiy ma’lumotlar. Zilzila ta’sirida inshootlar shikastlanishi va uning asosiy sabablari. Tebranish jarayonida zamin mustahkamligini kamayishi. Zilzila ta’sirida zaminning yuk ko‘tarish qobiliyatini aniqlash. Zilzilabardosh poydevorlar turlari va qurilmalari.	2	N	1
16	O‘ta cho‘kuvchan gruntlar	Lyoss va lyossimon gruntlarning hossalari. Ulardan zamin sifatida foydalanishga oid ma’lumotlar. Nisbiy va shartli o‘ta cho‘kuvchanlik va ularni aniqlash usullari. 1 va 2 tur o‘ta cho‘kuvchan gruntlar.	2	A	1
17	Gruntlarning dinamik hossalari	Zilzila ta’sirida gruntlarning deformatsiyalanishi va uning oqibatlari. Dinamik ta’sirda grunt tuzilmasini buzilishi haqidagi tadqiqotlar. Dinamik zichlanish koeffitsienti va moduli. Ularni aniqlash usullari. Muvozanat tezlanishi.	2	A	1
18	Poydevor loyihalashga oid zarur ma’lumotlar Sayoz poydevorlar Qoziqli poydevorlar CHuqur poydevorlar	Poydevorlar loyihalashdagi asosiy xususiyatlar. Poydevor loyihasi uchun zarur ma’lumotlar: qurilish maydonida geologik, gidrogeologik va geodezik izlanishlar; inshootdan uzatiluvchi yuklar; poydevor chuqurligini tanlash usullari; gruntning hisobiy qarshiligini aniqlash usullari. Tabiiy va sun’iy zaminlarda barpo etiluvchi poydevorlar. Sayoz poydevorlarni qo‘llash sharoitlari. Sayoz poydevor turlari. Tabiiy zaminda bikr poydevorlarni 1- va 2-chegaraviy holatlar bo‘yicha hisoblash. Qoziqli poydevorlardan foydalanish sharoitlari. Qoziqlarning grunt qa’rida ishlashi, ashyosi, ta’sir etuvchi yukning yo‘nalishiga nisbatan joylashuvi, o‘rnatish usullari va b. bo‘yicha turlanishi CHuqur poydevorlarni qo‘llash sharoitlari. CHuqur poydevorlar turlari: pastlashuvchi quduqlar, yupqa temirbeton qobiqlar, kessonlar. Ularning turlari, qurilmalari. CHuqur poydevorlarni loyihalash va o‘rnatish texnologiyalari. CHuqur poydevorlar o‘lchamlarini aniqlash usullari.	2	N	1
19	Bo‘sh gruntlarni mustahkamlash usullari (Suniy zaminlar) O‘ta cho‘kuvchan gruntlarda poydevor barpo etish	Suniy zamin barpo etish sharoitlari. Gruntlarni zichlash usullari: yuzaki va chuqur zichlash. Gruntlarning qotirish usullari: sementlash, silikatlash, elektr va issiqlik yordamida qotirish. Bo‘sh gruntlarni almashtirish va gruntli yostiqchalar qo‘llash usullari. Iva II tur o‘ta cho‘kuvchan gruntlarda poydevor loyihalash. Lyoss va lyossimon gruntlarda qurilish	2	A	1

		muammolari. O‘ta cho‘kishni nazarda tutgan holda poydevor hisobi. Inshoot zaminining o‘ta cho‘kuvchanlik xususiyatiga qarshi chora- tadbirlar.
20	Zilzilabardosh zaminlar va poydevorlar	Zilzila haqida umumiy ma’lumotlar. Zilzila ta’sirida inshootlar shikastlanishi va uning asosiy sabablari. Tebranish jarayonida zamin mustahkamligini kamayishi. Zilzila ta’sirida zaminning yuk ko‘tarish qobiliyatini aniqlash. Zilzilabardosh poydevorlar turlari va qurilmalari.	2	A	1