Mutaxassislarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti pedagogika va psixologiyasi

3. O’zaro mehribonlik munosabatlarini o’rnating.
 
O’z joniga qasd qilish 
qandayligi haqidagi bunday jiddiy muammoni har tomonlama qamrab oluvchi javob 
topish qiyin. Agarda siz tushkunlikka tushgan odamni ishonch bilan qabul qilsangiz, 
juda katta qadam tashlagan bo’lasiz. Keyin ko’p narsa sizning o’zaro 
munosabatlaringizga bog’liq. Buni faqat so’zlar bilan aks ettirmang, unga madad 
bo’ling. 
Vahimaga tushgan odam o’zini muhokama qilish va boshqa kechinmalardan 
azob chekish o’rniga o’z hislarini tushunishga harakat qilishi kerak. O’zini keraksiz, 
hech kimga yoqmaydigan, deb his qiluvchi odam uchun mehribonlik ko’rsatish uni 
qo’llab-quvvatlovchi vosita hisoblanadi. Aynan shu yo’l bilan o’z qobig’iga o’ralib 
qolgan odamning qalbiga yo’l ochasiz. 

---

91 
4.E’tiborli tinglovchi bo’ling.
Suitsidentlar, ayniqsa, begonalashish hislaridan 
azob chekadilar. Buning natijasida sizning maslahatlaringizni qabul qilish 
kayfiyatidan yiroqlar. Ular ko’proq o’z dardlarini muhokama qilishga muhtojlar, 
ularning aytishicha: “Biron narsa uchun yashashga, menda hech narsa yo’q”. Agar 
odam depressiyadan azob chekayotgan bo’lsa, suhbatlashgandan ko’ra, ko’proq 
uning o’zi gapirishi kerak. 
Agarda o’sha odam sizning talab va o’ylaringizga darrov javob bermasa, balki 
sizda xafagarchilik yoki nafrat uyg’onadi. Uni tushunish kerak, u, ya’ni siz 
g’amxo’rlik qilayotgan odam suitsidal kayfiyatda, unda hech narsa xohlamaslik, hech 
kimga kerakmaslik, kuchsizlik hislari ustun bo’lishi tabiiy. Shunga qaramasdan, 
yodda tuting, bu odamga o’zining bir to’xtamga kelishi qiyin. U darddan qutulishni 
istaydi, lekin davo topolmayapti. Agarda kimdir sizga o’z joniga qasd qilish haqida 
o’ylayotganini aytsa, uning gaplarini muhokama qilmang. Imkoniyatga qarab 
xotirjam va tushunadigandek ko’rining. Unga shunday deyishingiz mumkin: “Sizning 
ochiqchasiga gapirishingizni hurmat qilaman, axir his-tuyg’ularingiz bilan 
o’rtoqlashishingiz uchun sizdan mardlik talab qilinadi”. Siz uning so’zlarini, ichki 
kechinmalarini tinglab, bahosiz yordam ko’rsatgan bo’lasiz. Ba’zida indamay birga 
yonida o’tirsangiz ham bu sizning qiziqishlaringiz va g’amxo’rligingizdan dalolat 
beradi.
 
Mutaxassis bo’lmaganlar, xuddi psixologlardek “uchinchi quloq bilan 
tinglash” san’atini o’zlarida rivojlantirishlari kerak. Bunda o’z fikrini so’zsiz 
singdiriladi: xulq-atvori, ishtahasi, kayfiyati va mimikasi, harakati, uyquning 
buzilishi, o’tkir inqirozli holatlarda impulsiv harkatlarga tayyorlik. 
5.Bahslashmang.
Suitsidal tahdidga duch kelgan do’stlar, qarindoshlar 
ko’pincha shunday javob beradilar: “O’ylab ko’r, sen boshqalarga qaraganda yaxshi 
yashayapsan, taqdiringdan nolimasliging kerak”. Bu gaplarni eshitgach, suitsident 
yanada tushkunlikka tushadi. Qarindoshlarning ko’rsatgan bunday yordami teskari 
ta’sir qiladi. Ko’pincha, yana boshqa bir tanishning tanbehi quloqqa chalinadi: “Sen 
oilangga qanday baxtsizlik va isnod keltirayotganingni tushunyapsanmi?” O’z joniga 

---

92 
qasd qilishga oid so’zlashuvlarda ishtirok etganingizda hech qachon agressiv 
bo’lmang, ichki hayajoningizni yuzaga chiqarmaslikka harakat qiling.