Mutaxassislarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti pedagogika va psixologiyasi

9.Umid uyg’oting. 
Depressiv o’zini xarob qilishga moyillar bilan ishlash jiddiy 
va mas’uliyatli hisoblanadi. Psixoterapevtlarning xulosalariga ko’ra, ular nimalarni 
gapirishayotgani va his qilishlarini aniqlash muhimdir. Ichki kechinmalar yuzaga 
chiqqach, kulfatlar taqdirga bitilgandek yoki hal qilish mumkindek tuyuladi. Qiynalib 
xavotirga tushgan odam shunday fikrga kelishi mumkin: “Bu vaziyatdan qanday 
chiqish yo’lini bilmayapman. Lekin hozir mening qiyinchiliklarim ayon bo’lgach, 
qandaydir umid uchqunlari bordek ko’rinyapti”. 
Kelajakka umid yo’qligi o’z joniga qasd qiluvchining qoldirgan xatida aks 
etadi. Agar odam oxirgi umidini ham yo’qotsa, yaqinlari umid yo’qligini 
tasdiqlashsa, u o’zini xarob qiladi. Kimdir buni oqilona fahmlaydi: “Umid qilayotgan 
odamlar ustidan kulamiz, umidini yo’qotganlarni kasalxonalarga jo’natamiz”. Nima 
bo’lganda ham, umid voqelikdan paydo bo’ladi. Qachonki hammasi yaxshi bo’lishi 
mumkin bo’lmasa, “Xavotirlanma, hammasi yaxshi bo’ladi”, deyishdan ma’no yo’q. 
Umid quruq taskinlardan iborat bo’lmasligi kerak. Umid istak va erishish mavjud 
layoqatdan kelib chiqadi. O’lgan sevimli kishisini qanchalik umid qilmasin, 
qanchalik zorlanmasin qaytarib bo’lmaydi. Lekin uning yaqinlari uchun yangicha 
hayotiy tushunchalarni ochib berishlari mumkin. Umid asosli bo’lishi kerak: Kema 
xarsangtoshga borib urilsa, yaqin qirg’oqqacha suzib borish o’rtasida farq bor. 
Agarda odam kelajakka umidini yo’qotsa, unga madad beruvchi maslahatlar va 
takliflarga muhtoj bo’ladi. “Vaziyatni qanday o’zgartirishing mumkin?”, “Kimga 
yordam so’rab murojaat qilishing mumkin?”. Modomiki, suitsidal shaxs ichki 
emotsional noxushliklardan azob chekayotgan bo’lsa, atrofidagilar unga qayg’uli 
qo’rinadi. Ularga hislarning bir joyda turib qolishidan ma’no yo’qligini ochish 
muhim. Inson sevishi mumkin, ba’zida esa, ochiqchasiga nafratni his qiladi; ruhiy 

---

95 
zarbalar olib kelsa ham yashashdan ma’no yo’qolmaydi. Inson mavjudligida 
qorong’ilik va yorug’lik, quvonch va qayg’u, baxt va azob to’r iplar bilan inson 
vujudiga ajralmas bo’lib singadi. Eng muhimi, inson kuch va imkoniyatlarini 
mustahkamlab, unga inqirozli muammolar, odatda, o’tkinchi ekanligi, o’z joniga qasd 
qilish uzil-kesilligini singdirish kerak.