Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda bozor munosabatlariga asoslan- gan

F. Kotler yondashuvi bo‘yicha tovarning uch darajsi 
 
Tovarlar ishlatilish muddatiga qarab quyidagi uch guruhga bo‘linadi: 
-
Uzoq muddat ishlatiladigan tovarlar. Bu guruhga kiyim-kechaklar, 
sovutgichlar, mashinalar va boshqa tovarlar kiradi.
-
Qisqa muddatda foydalaniladigan tovarlar. Bu tovarlar bir yoki bir 
necha marta ishlatiladi. Bularga pivo, sovun, gugurt, tuz, oziq-ovqatlar- ning 
boshqa turlarini kiritish mumkin.
Xizmatlar – insonga foydali natija va qoniqish beradigan xatti- 
harakatlar. Bularga sartaroshxonada soch oldirish, kiyim tikish, soatlarni 
tuzatish kabilarni misol qilib keltirish mumkin. Bundan tashqari 
tovarlarga so‘nggi qo‘llanilishi nuqtayi nazaridan qaraganda ular ikki 
guruhga bo‘linadi: iste’mol tovarlari va ishlab chiqarish – texnik 
maqsadlarga mo‘ljallangan tovarlar. 
Iste’mol tovarlari – bu bevosita insonlarning shaxsiy ehtiyojlarini 
qondirishga mo‘ljallangan eng zarur tovarlardir. O‘z navbatida, iste’mol 
tovarlari jiddiy tanlanadigan tovarlar, alohida ahamiyatga ega bo‘lgan 
tovarlar, talab juda kichik bo‘lgan tovarlar guruhlariga bo‘linadi. 
Kundalik ehtiyoj tovarlari – bu iste’mol tovarlari bo‘lib, xaridor uni 
o‘ylamasdan va boshqa tovarlar bilan deyarli taqqoslamasdan, tez-tez xarid 
qiladigan tovarlardir. 
Jiddiy tanlov tovarlari – bularga sotib olish vaqtida sifati, narxi, tashqi 
ko‘rinishi, yaroqlilik darajasi kabi ko‘rsatkichlari bo‘yichao‘xshash tovarlar 
bilan solishtiriladigan tovarlar kiradi. Masalan, kiyim- kechak, mebel, 
Montaj qilish 
O‘rab-joylanishi 
Yetka- 
zib 
berish 
va 
kredit- 
lar 
berish 
Mar- 
kasi 
Asosiy foyda va 
xizmat 
Xos- 
sasi 
Sotil-