Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda bozor munosabatlariga asoslan- gan

4-
 
masala 
 
Turistik firmaning marketing muhiti mikro va makro muhitlarni o‘z 
ichiga oladi. Mikro muhitga firmaning faoliyatiga bevosita ta’sir etuvchi 
omillar kiradi. Masalan, turistik firmaning mikromuhitiga firmaning o‘zi, 
uning ta’minotchilari, raqobatchilari, iste’molchilari, oradagi vosi- tachilari 
hamda keng jamoatchilik fikri kiradi. Sizningcha, bu omillardanqaysi biri eng 
muhim, deb sanaladi? Bu omillardan birortasini boshqa- laridan ustun 
qo‘yish to‘g‘rimi? 

---

325 
5-
 
masala 
 
Toshkentdagi ayrim yuqori darajada xizmat ko‘rsatuvchi mehmon- 
xonalarda sotiladigan ba’zi bir tovarlarning narxlari biroz qimmat. Masalan, 
plastmassa idishdagi 1,5 litr hajmdagi mineral suvning narxi 3000 so‘m 
atrofida belgilangan. Xuddi shu suvni mehmonxona tash- qarisida 1200-1300 
so‘mga sotib olish mumkin bo‘lgan taqdirda narxlar- ning bunchalik yuqori 
belgilanishiga nimalar sabab bo‘lgan bo‘lishi mumkin? 
6-
 
masala 
 
«Xushtaom» nomli umumiy ovqatlanish firmasi oshxona jihozlari, 
asboblari sotib olish maqsadida «Maishiy mollar» firmasi bilan shartnoma 
tuzdi. Shartnomaga ko‘ra xaridor 100 % to‘lovni amalga oshirgandan so‘ng 
sotuvchi korxona asboblar va jihozlarni yetkazib berishi lozim. Xaridor 50 % 
to‘lovni amalga oshira olmasligini ma’lum qildi.Vaziyatni hal qiling. 
Tomonlar huquqlarini asoslab bering. 
7-
 
masala 
 
Ekspert jurnalining 2000 yil № 12 sonida shved mebeli chiqaradi- gan 
IKEA firmasining Rossiyadagi do‘kon – ombori haqida ma’lumotlar nashr 
qilingan. 
Firmaning kapitali - 2899 
rubl.Tungi lampa - 129 rubl. 
Vino uchun bokallar – 146 rubl. 
Ushbu firma Rossiyadagi 3 – 4 tadan iborat bo‘lgan oilalarni o‘zi- ning 
xaridorlari deb, hisoblaydi. Ularning 1 oylik daromadi 200$ – 400$ gacha 
va kvartiralarning umumiy maydoni 52 kv.m. Yarim asrlik kompaniyaning 
asosiy shiori-“ommaviylik”, “oddiylik”, “arzonlik”. Butun dunyo bo‘yicha 
158 ta kompaniyalarining do‘konida yuqoridagi talablar bir necha oddiy 
uslublar bilan faoliyat yuritadi. Firma tomo- nidan atigi 10 % 
assortimentdagi mebel ishlab chiqiladi. Qolgan qismi mol yetkazib 
beruvchi yoki ta’minotchilardan sotib olinadi. Shu bilan birga ular bilan 
dizayn ishlab chiqiladi va mahsulotning tannarxini pasaytirish uslublari 
izlanadi. Narxlarni tushirish va sifatni ko‘tarish maqsadida IKEA 
kompaniyasi eshik ishlab chiqaruvchilarga stolning ustki qismlari 
(“Stoleshnitsa”) ni, stolning oyog‘ini va karkasini super- marketlar uchun 
metalldan aravachalarni ishlab chiqaruvchi fabrikaga buyurtma beradi. 
Firma mebelni ajratilgan turda kam joyni egallashi evaziga tashish uchun 
ham iqtisod qilib past narxlarni ushlab turadi. Engasosiy yangilik mebelni 
xaridor do‘kondan o‘zi olib ketadi va mustaqil turda yig‘adi. Bunda 
mebelni yig‘ish, chakana sotish va yetkazib berish- dagi iqtisod, ya’ni 
tejamlilik yaqqol ko‘rinadi. Barcha do‘konlar shahar- dan tashqarida 

---

326 
joylashganligi evaziga yerlarni egallab turish uchun narx- lar to‘lovi juda 
past. IKEA kompaniyasi Rossiya ishlab chiqaruvchilarini ham jalb qiladi. 
Shu sababli mahalliy ishlab chiqarish mahsulotlarining bir qismi ham past 
narxlarni ushlab turishda yordam beradi. Shunday qilib IKEA do‘konidagi 
o‘rtacha xarid 40$ ni tashkil etib, analitik tahlilchilar fikriga ko‘ra 
Rossiyadagi mebel biznesini to‘liq o‘zgarishiga va’da beradi. Quyidagi 
savollarga javob berib, vaziyatni tahlil qiling. 
Rossiya IKEA maqsadli bozoriga xarakteristika bering (tavsif). IKEAni 
narx strategiyasi va narx siyosatining maqsadini aniqlang. IKEA 
firmasining mahsulotiga past narxlarga nima evaziga erishiladi. 
IKEA mahsulotlarining sifati haqida nima deyish mumkin? 
Ushbu mahsulotni maqsadli bozoriga e’tiborni jalb qilishda narx 
qanday rol o‘ynaydi? 
“Xarid qil va sot” savdo majmuasi “BOBO” mahsuloti narxini 45 
rubldan 42 rublgacha tushirdi. Shuning evaziga sotuv hajmi 64200 dan 66100 
donaga ortdi. Talabning elastikligini aniqlang.