Mustaqil O`zbekiston ta`lim tizimi. Mustaqillik yillarida pedagogik fikrlar rivoji. Rejasi

LOTIN YOZUVIGA ASOSLANGAN O‘ZBEK ALIFBOSINI JORIY ETISH TO‘G‘RISIDA
Ushbu Qonun O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga asoslanib va o‘zbek yozuvining lotin alifbosiga o‘tilgan 1929—1940-yillardagi ijobiy tajribasidan kelib chiqib, keng jamoatchilik vakillari bildirgan istak-xohishlarini inobatga olgan holda respublikaning har taraflama kamol topishini va jahon kommunikatsiya tizimiga kirishini jadallashtiruvchi qulay sharoit yaratishga xizmat qiladi.
1-modda.
Oldingi tahrirga qarang.
O‘zbekiston Respublikasida lotin yozuviga asoslangan, quyidagi 26 harf va 3 ta harflar birikmasidan iborat o‘zbek alifbosi joriy etilsin.
(1-moddaning matni O‘zbekiston Respublikasining 1995-yil 6-maydagi 71-I-son Qonuni tahririda — Oliy Majlis Axborotnomasi, 1995-y., 6-son, 119-modda)

Lotincha			Kirilcha	Lotincha			Kirilcha
Harflar				Harflar			Harflar
Bosma	Yozma	Talaffuz	Harflar	Bosma	Yozma	Talaffuz
Aa	Aa	a	Aa	Rr	Rr	re	Rr
Bb	Bd	be	Bb	Ss	Ss	es	Cc
Dd	Dd	de	Dd	Tt	Tt	te	Tt
Ee	Ee	e	Ee	Uu	Uu	u	Uu
Ff	Ff	ef	Ff	Vv	Vv	ve	Vv
Gg	Gg	ge	Gg	Xx	Xx	xa	Xx
Hh	Hh	he	Hh	Yy	Yy	ye	Ye
Ii	Ii	i	Ii	Zz	Zz	ze	Zz
Jj	Jj	Je (Jõra)	Jj (Jo‘ra)	Ch ch	Ch ch	che	Chch
Kk	Kk	ka	Kk	G`g`	G`g`	g`a	G‘g‘
Ll	Ll	el	Ll	Ng ng	Ng ng	ng	Ng ng
Mm	Mm	em	Mm	O`o`	O`o`	o`(o`rdak)	O‘o‘ (o‘rdak)
Nn	Nn	en	Nn	Sh sh	Sh sh	she	Shsh
Oo	Oo	o (ota)	Oo (ota)
Rr	Rr	re	Pp
Qq	Qq	qa	Qq	(`) — tutuq belgisi (apostrof)

Lotincha			Kirilcha	Lotincha			Kirilcha
Harflar				Harflar			Harflar
Bosma	Yozma	Talaffuz	Harflar	Bosma	Yozma	Talaffuz
Aa	Aa	a	Aa	Rr	Rr	re	Rr
Bb	Bd	be	Bb	Ss	Ss	es	Cc
Cc	Cc	ce	Sts	Tt	Tt	te	Tt
Dd	Dd	de	Dd	Uu	Uu	u	Uu
Ee	Ee	e	Ee	Vv	Vv	ve	Vv
Ff	Ff	ef	Ff	Xx	Xx	xa	Xx
Gg	Gg	ge	Gg	Yy	Yy	ye	Ye
Hh	Hh	he	Hh	Zz	Zz	ze	Zz
Ii	Ii	i	Ii	Çç	Çç	çe	Chch
Jj	Jj	je (Jõra)	Jj (Jo‘ra)	Ğğ	Ğğ	ğa	G‘g‘
Kk	Kk	ka	Kk	Ĵĵ	Ĵĵ	ĵe (fĵdod)	Jj (ajdod)
Ll	Ll	el	Ll	Ńń	Ńń	ńe	Ng ng
Mm	Mm	em	Mm	Õõ	Õõ	õ (õrdak)	O‘o‘ (o‘rdak)
Nn	Nn	en	Nn	Şş	Şş	şe	Shsh
Oo	Oo	o (ota)	Oo (ota)
Rr	Rr	re	Pp
Qq	Qq	qa	Qq	(') — tutuq belgisi (apastrof)

1997-yil 29-avgustda O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining IX sessiyasi bo`lib o`tdi. Unda ta’lim-tarbiya tizimini isloh qilish, unga yangi zamon talabi darajasiga ko`tarishga dahldor bo`lgan qonunlar ham qabul qilindi. Shu masalalar yuzasidan yurtboshimiz I.A.Karimov "Barkamol avlod - O`zbekiston taraqqiyotining poydevori" mavzusida nutq so`zladi. Bunda yangi qonunlar qabul qilishning zarurligini ko`rsatib berdi.
Ta’lim sohasida olib borilayotgan ishlarning hozirgi kun talabiga javob bermayotganligi ta’kidlab, kamchiliklarni ko`rsatdi:
"Avvalo shuni ta’kidlashimiz kerakki, biz eski, sho`rolar zamonidan qolgan ta’lim-tarbiya tizimiga xos mafkuraviy qarashlardan va sarqitlardan hali beri to`liq qutilganimiz yo`q.
Ikkinchidan, barcha amaldagi o`zgarishlar... uzluksiz ta’lim-tarbiya tizimini tashkil qilish muammolarini yechib bergan emas.
Uchinchidan, bizning amaldagi ta’lim-tarbiya tizimimizbugungi zamonaviy, taraqqiy topgan demokratik davlatlar talablariga javob bera olmasligi ko`p joylarda yaqqol ko`rinmoqda.”
Shu sessiyada "Ta’lim to`g`risida"gi yangi qonun qabul qilindi.
Mustaqillik yillarida amalga oshirilgan pedagogik tadqiqotlarni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:
1. Ta’limning huquqiy-me’yoriy asoslarini yaratish yo’nalishidagi izlanishlar;
2. Ta’lim mazmunini modernizatsiyalash yo’nalishidagi tadqiqotlar;
3. Ta’limninng ilmiy metodik asoslarini chuqurlashtirishga xizmat qiladigan yo’nalishlar;
4. Yangi pedagogik va innovatsion texnologiyalarni ta’lim jarayoniga tadbiq etish yo’nalishidagi ishlar;
5. Ta’lim tizimi va o’quv jarayonini boshqarish, pedagogik menejment yo’nalishidagi tadqiqotlar;
6. Pedagogika tarixi yo’nalishidagi tadqiqotlar;
7. Xalq pedagogikasi sohasidagi izlanishlar;
8. Xalqaro pedagogik tajribalarni o’rganishga oid tadqiqotlar;
9. O’qituvchilar tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish sohasidagi ishlar;
10. Kasb-hunar ta’limini rivojlantirishga oid ilmiy izlanishlar;
11. Oila tarbiyasi to’g’risidagi tadqiqotlar;
12. Maktabdan va sinfdan tashqari ta’lim yo’nalishidagi izlanishlar;
13. Barkamol avlodni shakllantirishda ma’naviy-axloqiy ta’lim-tarbiyaga oid tadqiqotlar;
14. Huquqiy, iqtisodiy, ekologik hamda estetik ta’lim-tarbiyaga oid izlanishlar;
15. O’quvchi-talabalarda sog’lom turmush tarziga oid bilim, ko’nikma va malakalarni shakllantirishga yo’naltirilgan tadqiqotlar;
16. Axborot resurs markazlari faoliyatlarini yaxshilash yo’nalishidai tadqiqotlar;
17. Xususiy metodikaga oid ishlar.
Mustaqillik yillarida pedagogikaning xususiy tarmoqlari rivojlandi. Pedagogik prognostika, tashxislash, pedagogik-psixologiya, ijtimoiy-pedagogika, andropedagogika, defektologiya, inklyuziv ta’lim sohasida izlanishlar amalga oshirildi.
Shu bilan bir qatorda pedagogika fani oldida o’z yechimini kutayotgan bir qator muammolar mavjud:
·Mustaqil fikrlovchi, ijtimoiy faol, huquqiy yetuk Shaxsni shakllantirish;
·Darsliklarning yangi tipologiyasini yaratish;
·Pedagogikaning xususiy tarmoqlarida amalga oshiriladigan tadqiqotlar ko’lamini kengaytirish;
·Yuqori malakali o’qituvchilarni tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirishning innovatsion tizimini yaratish;
·o’qituvchining ta’lim jarayonini loyihalash sohasidagi bilim va mahoratini oshirish;
·o’quvchilarning ilmiy dunyoqarashini shakllantirish va muntazam rivojlantirish orqali, ularni kasbga yo’llashning yangicha texnologiyalarini yaratish;
·o’quvchilar bilimini baholash imkoniyatlarini kengaytirish kabi yo’nalishlardagi tadqiqotlarni rivojlantirish.
Bugungi kunda pedagogika fani oldida dolzarb vazifalar o’z yechimini kutmoqda:
1. Yoshlarni barkamol Shaxs sifatida shakllantirish jarayonida ularning har tomonlama rivojlanishiga xizmat qiladigan o’quv vositalari, usul va metodlarini qo’llash imkoniyatini yaratish.
2. Yoshlarni ma’naviy-axloqiy jihatdan tarbiyalashda milliy qadriyatlar, an’analar, madaniy boyliklar, o’zbek xalqining urf-odatlarini singdirishga yo’naltirilgan pedagogik tizimni vujudga keltirish.
3. Shaxsga yo’naltirilgan uning ko’pfaoliyatliligiga asoslangan o’quv-biluv jarayonini ilmiy metodik jihatdan ta’minlash.
4. Pedagogika tarixi sohasida fundamental tadqiqotlar ko’lamini kengaytirish.
5. Tarbiyaviy ishlarning yangicha mazmuni, shakllarini belgilab berish.
Mustaqillik yillarida milliy pedagogikamizning nazariyasi va tarixiga oid ilmiy-tadqiqotlar ham yaratilgan. Pedagogika tarixining ta’lim-tarbiya taraqqiyotida tutgan o’rni mustaqillikning dastlabki yillaridayoq pedagog olimlar diqqatini tortdi.
Masalan, “Mustaqillik ma’naviyati va tarbiya asoslari” (Safo Ochil), “Pedagogika” (R.Mavlonova va boshqalar), “Pedagogika tarixidan xrestomatiya” (O.Hasanboeva), “Pedagogika tarixi” (O.Hasanboeva va boshqalar), “O’zbek pedagogikasi antologiyasi” (K.Хashimov va boshqalar), “O’zbek pedagogikasi tarixi” (A.Zunnunov va boshqalar) “Barkamol avlod orzusi” (Sh.Qurbonov va boshqalar) kabi pedagogikaga doir darsliklar va o’quv-uslubiy qo’llanmalari zamonaviy pedagogik kadrlarni kasbiy Shakllantiruvchi ta’lim mazmunidir.
E’tiboringiz uchun rahmat!