|
Teri hosilalari
Ter bezlari (glandulae sudoriferae) oddiy naysimon bez bo‘lib, derm ani
chuqur qavatida yotadi. U lam ing uzun chiqaruv nayi teri yuzasiga ter teshigi
bo‘Ub ochiladi. T er bezlari terida bir xil tarqalmagan. U lar q o ltiq osti, chov
sohalari, qo‘l va oyoq kaftida ko‘p bo‘lsa, glans penis va lab jiyaklarida bo‘lmaydi.
Ter bezlari suyuqlik bilan birga turli modda almashinuvida hosil bo‘lgan
moddalami ajratadi va termoregulatsiyada katta ahamiyatga ega.
Ko’rish analizatorlari haqida umumiy ma’lumot K o‘rish a’zosi (organon visus) odam hayotida uni tashqi muhit bilan aloqasida katta ahamiyatga ega. Ko‘rish a’zosi ko‘z kosasida joylashgan bo‘lib, ko‘z va ko‘zning yordamchi a’zolaridan iborat.
Ko‘z
K o‘z (oculus, grekcha opbthalmos) ko‘z olmasi va ko‘ruv nervidan
iborat. Ko‘z olmasi (bulbus oculi) yumaloq shaklga (131-rasm) ega bo'lib, unda
oldingi qutb (polus anterior) va orqa qutb (polus posterior) tafovut qilinadi.
Oldingi qutb shox pardaning eng chiqqan joyiga to‘g‘ri kelsa, orqa qutbi ko‘mv
nervining chiqish sohasidan lateralroq joylashgan. Shu ikki nuqtani biriashtirgan
chiziq ko‘zning tashqi o‘qi (axis bulbi extem us) deb atalib, uzunligi 24 mm.
Ko‘z olmasining ichki o‘qi (axis bulbi interims) shox pardaning orqa yuzasidan
to ‘r pardagacha bo‘lib, uzunligi 21,75 mm. Ko‘z olmasining vertikal o‘lchami
23,5 m m , ko‘ndalangi 23,8 mm . Ko‘zning oldingi qutbi bilan to ‘r pardoning markaziy chuqurchasini bog‘lovchi chiziq ko‘zning ko'ruv o ‘qi (axis opticus) deb ataladi. K o‘z olmasi ko‘zning ichki muhiti (oldingi va orqa kam eralar suyuqligi, ko‘z gavhari, shishasimon tana) va uni qoplagan uch qavat pardadan iborat. Tashqi fibroz parda (tunica fibrosa bulbi) him oya vazifasini bajaradi. U ikki: oldingi shox va oiqadagi oqsil pardadan iborat Ulaming o‘rtasida uncha chuqur bo'lmagan aylanma egat (sulcus sclerae) bor. Shox parda (co rn ea) tiniq bo‘lib, soat oynasiga o ‘xshash ko‘rinishga ega. Uning diametri 12 m m , qalinligi 1 mm. Shox pardada oldingi yuza(facies anterior) va orqa yuza (facies p o ste rio r) tafovut qilinadi. U ning oqliq pardaga qaragan chekkasi lim bus co rn eae deyiladi.
Oqliq parda (scle ra) pishiq tolali biriktiruvchi to ‘qim adan iborat. U ning
orqa tom onida ko‘ruv nervi tolalari chiqadigan teshiklar bor. Oqliq parda
bilan shox parda chegarasida vena qoni bilan to‘lgan tor aylanma kanal vena
sinusi (sinus venosus sclerae) (shlem kanali) bor.
0 ‘rta tomirii parda (tunica vasculosa bulbi) qon tomiriarga va pigmentga
boy. U bevosita oqliq parda ostidajoylashib, ko‘ruv nervi chiqadigan sohada
unga birikib ketadi. Tom irii parda uch qismdan: xususiy tom irii parda,
k ip rik litan av aran g d o r pardadan iborat.
Xususiy tom irii parda (chorioidea) orqa katta sohani tashkil qiladi. U
bilan oqliq parda o ‘rtasida bo‘shliq (spatium perichorioidale) bor.
K iprikli tana (co rp u s ciliare) tom irii pardaning qalinlashgan qismi
bo‘lib, shox pardani skleraga o ‘tish sohasida aylana shaklida joylashgan. Uning
orqa qismi kiprikli aylana- orbiculus cffiaris xususiy tom irii pardaga o ‘tib
ketadi. K iprikli tananing oldingi qismi 70 yaqin radiar yo'nalgan uzunligi
3 m m bo‘lgan kiprikli o ‘sim talar (processus ciliares) hosil qiladi. Kiprikli
tana ichida tolalari m eridonial, radiar, bo‘ylam a va aylanm a yo‘nalishdagi
silliq m ushaktolalaridan iborat kiprikli m ushak (m . ciliaris) joylashgan.
Bu mushak qisqarganida ko‘zni akkomodatsiya (accomodatio oculi) qiladi.
R angdor parda (iris ) tom irii pardani oldingi qism i. U qalinligi 0,4
m m bo‘lgan aylana shakliga ega bo‘lib, o'rtasida ko‘z qorachig'i (pupilla)
bor. R angdor pardaning tashqi qorachiqqa (m argo pupillaris) vakiprikli
tanaga qaragan (m argo cU liaris) chekkalari bor. R angdor pardani oldingi
yuzasi (fa c ie s a n te r io r ) shox pardaga qarag an b o ‘lib, u n d a n k o ‘z
olm asining oldingi kam erasi (c a m e ra a n te rio r bulbi) bilan ajrab turadi.
U ning orqa yuzasi (fa c ie s p o ste rio r) esa ko‘z gavhariga qaragan, undan
ko‘z olm asining orqa kam erasi (c a m e ra p o ste rio r bulbi) bilan ajralgan.
Rangdor pardada pigm ent bo'lib, ko'zning rangi uning m iqdoriga bog‘liq, agar pig m en t k o ‘p b o ‘lsa, rangi qoram tir, kam roq b o ‘lsa, zangori, pigment bo‘lmasa, qizil rangda b o ‘ladi. Rangdor parda ichida qorachiq atrofm i halqa shaklida o‘ragan, qorachiqni toraytiruvchi (m spincter pupillae) va rad iar joylashgan qorachiqni kengaytiruvchi m ushak (m. dilatator pupillae) bor. Rangdor parda bilan shox parda orasidagi burchakda bo 'sh liq (spatia angula iridocornealis) bor.
Do'stlaringiz bilan baham: |
