Mustaqil ishi mavzu: Mutahassis nutqining kammunikativ sifatlari. Toshkent 2022

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI FIZIKA-MATEMATIKA FAKULTETI

“Matematika va informatika” bakalavriat ta’lim yo’nalishi

202-guruh talabasi Umarova Ziyodaning

“O`zbek tilining sohada qo`llanilishi” fanidan

MUSTAQIL ISHI

Mavzu: Mutahassis nutqining kammunikativ sifatlari.

TOSHKENT 2022
REJA:
Kirish
Asosiy qism.
1. Mutahassis nutqining kammunikativ sifatlari.
2. Mutaxassis nutqi madaniyatining vazifalari.
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

KIRISH
Dunyoda yetti mingga yaqin til mavjud, lekin barcha tillarga ham davlat tili
degan sharafli maqom nasib etmagan. Aksariyat tillar imperiya davlatlarning hududida ma‘lum millatlargagina uy-ro ̳zg ̳or tili sifatida xizmat qiladi. Yer yuzida o`z suveren huquqiga ega bo`lgan (ikki yuz atrofida) nechta davlat bo`lsa, shunga yaqinroq davlat tili mavjud bo ̳lar ekan. Milliy qomusimizning ma‘lumotiga ko`ra, yer yuzidagi uch ming tildan atigi 116 tasi davlat tili maqomiga ega. O`zbek tilining bu mo ̳tabar minbardan o ̳rin olishi, ya‘ni davlat tili maqomiga ega bo ̳lishi - bu bir baxt,qolaversa,mo ̳jiza!
Shunday ekan, qonun yo ̳li bilan himoyaga olingan ona tilimizni ko ̳zimizga
surtishimiz, asrab-avaylashimiz, uni har tomonlama rivojlantirishimiz, uning rasmiy doiradagi nufuzini yanada oshirishimiz va takomillashtirishimiz biz uchun farzdir. Rasmiy hujjatlar tayyorlashni ham ko ̳ngildagidek deb bo`lmaydi. Har kim o ̳z bilganicha rasmiy hujjatlar tuzadi. Aksariyat rasmiy hujjatlar adabiy til me‘yorlari va ekstralingvistik talablarga rioya qilinmasdan tayyorlanayotganligini oqlab bo`lmaydi.
Shu nuqtayi nazardan qaraganda, mazkur o ̳quv qo ̳llanma bo ̳lajak kadrlarning
rasmiy hujjatlar tayyorlash ko ̳nikmalarini rivojlantirish va yanada takomillashtirishni o ̳z oldiga maqsad qilib qo ̳yadi. Ma‘lumki, rasmiy hujjatlar turli-tuman bo ̳lib, har birining ijtimoiy hayotda o`z o`rni va ahamiyati bor. Hozirgi rivojlangan jamiyatda biron bir muassasa, tashkilot yoki xo ̳jalikning faoliyatini hujjatlarsiz tasavvur qilib bo ̳lmaydi. Chunki hujjatlar va ish qog ̳ozlari har qanday muassasa yoki xo ̳jalik faoliyatini tartibga solib turuvchi asosiy omildir.
O`zbek hujjatchiligining tarixi uzoq davrlarni o`z ichiga oladi. Lekin
mustamlakachilik siyosatining qo`rquvi asosida 30-yillardan keyin hujjatlarning asosiy qismi rus tiliga ko ̳chdi. O`zbek tilida esa barmoq bilan sanarli hujjatlar
yuritilgan bo`lib, ularning ham ko ̳pchiligi rus tilidan aynan andoza olingandi.
Ayrimlarining esa nomlari rus tilida qanday bo`lsa, O`zbek tilining xususiyatlari
hisobga olinmay, xuddi shunday qo ̳llanilgan edi (Masalan: spravka, akt, raport,
xarakteristika).
O`zbek tili Davlat tili maqomini olgach, hujjatlarning barchasi O`zbek tilida
yuritilmoqda. Endi O`zbekistonda yashovchi va faoliyat ko ̳rsatuvchi fuqarolar, qanday kasb egasi bo ̳lishlaridan qat‘i nazar, ishlab chiqarishning barcha sohalarida, albatta, O`zbek tilidagi hujjatlarga duch keladilar. O`zbekiston Respublikasining «Davlat tili haqida‘gi qonunining 19-moddasida: ̳Muassasalar, tashkilotlar va jamoat birlashmalari muhrlari, tamg ̳alari ish qog gozlarining matnlari davlat tilida bo ̳ladi‘, deb belgilab qo`yilganligini inobatga olsak, bu borada ko ̳pgina amaliy ishlarni bajarishga to`g`ri keladi. Chunki sovet tuzumi davrida, birinchidan, hujjatchilik rus tilida olib borilganligi, ikkinchidan, ko ̳pgina mahalliy millat bolalari O`rta maktablarni o`z ona tilida emas, balki rus tilida tugatganligi, qolaversa, mamlakatimizda turli millat vakillari istiqomat
qilayotganligini hisobga oladigan bo ̳lsak, ularning davlat tilida to`laqonli ish yurita olishlari uchun alohida o `quv qo`llanma yaratilishiga katta ehtiyoj bor ekanligi ayon bo`ladi.

Mutahassis nutqining kommunikativ sifatlari

Mutahassis mantiqiyligini ta'minlaydigan to'g'rilik, aniqlik, mantiqiylik, ifodalilik, boylik soflik kabi qator sifatlar mavjud bo'lib, ularning barchasini o'zida mujassamlashtirgan nutq madaniy hisoblanadi. Har qanday nutqning asosiy maqsadi muayyan axborotni tinglovchiga etkazish, shu yo'l bilan unga ta'sir qilishdan iborat bo'lib, mazkur sifatlarning jami nutqning ta'sirchanligini yuzaga keltiradi.