Mustaqil ishi Fan: Pul va banklar

Inkasso topshiriqnomalari bo‘yicha operatsiyalar.
Inkasso topshiriqnomasi – ushbu topshiriqnomani bergan bankka mijozning bankemitentga to‘lovchining hisobvarag‘idan so‘zsiz tar-tibda mablag‘ chiqarish
to‘g‘risidagi talabidir. Inkasso topshiriq-lari quyidagi hollarda taqdim etiladi:
– birinchidan, o‘z vaqtida to‘lanmagan soliqlarni undirish uchun;
– ikkinchidan, davlat byudjetiga o‘tkaziladigansoliqlardan tash-qari to‘lovlar,
jumladan, penyalar, jarimalarni undirib olish to‘g‘risidagi soliq organlarining
farmoyishiga ko‘ra;
– uchinchidan, byudjetdan tashqari fondlardan to‘lovlarni undi-rib olishda agar bu
qonuniy hujjatlarda ko‘zda tutilgan bo‘lsa;
– to‘rtinchidan, bojxona organlarning ishining qaroriga ko‘ra o‘z vaqtida
to‘lanmagan bojxona to‘lovlarini undirish uchun Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar foydasiga mablag‘larni hisobdan chiqarish bo‘yicha hujjatlar qonunda belgilangan muddatdan o‘tkazib taqdim etilgan bo‘lsa, bank bo‘limlari ushbu hujjatlarni inkasso uchun qabul qilmaydilar. Ijro hujjatlarining bajarilishi mud-datlari quyidagicha belgilangan:
– sudlar tomonidan berilgan ijro varaqlari bo‘yicha –3 yil;
– ijro ustxatlari bo‘yicha, agar qonunchilik tomonidan boshqa muddat
ko‘rsatilmagan bo‘lsa –3 yil;
– xo‘jalik sudlarining ijro varaqalari bo‘yicha – 3 yil;
– xo‘jalik sudining tomonidan berilgan sud buyrug‘i bo‘yicha un-dirib olib,
buyruq berilgan kundan boshlab – 10 kun muddat davo-mida amalga oshiriladi.
Davlat sug‘urtasi, ijtimoiy sug‘urta idoralari, davlat byudjeti foydasiga
mablag‘larni o‘tkazib berish uchun hujjatlar bank tomo-nidan amal qilish schetdagi
cheklanmagan holda qabul qilinadi.

Inkasso topshiriqnomasi bank bo‘limiga undirib oluvchi tomon-dan 05054110131
shaklda uch nusxada topshiriladi. Undirib oluvchi va to‘lovchi tomonlarga bitta bank
bo‘limida xizmat ko‘rsatilsa, in-kasso topshiriqnomalarining alohida nusxalar
quyidagicha ishla-tiladi:
– birinchi nusxa to‘lovlar amalga oshirilgandan keyin bank mas’ul ijrochisi
tomonidan imzo, bankning to‘rtburchak muhr izi, to‘lov amalga oshirilgan sana,
qabul qilingan sanasi ko‘rsatilgan holda kunlik hujjatlar yig‘masiga tikiladi.
– ikkinchi nusxasi ijro hujjatlari bilan birga to‘lovchining hisobvarag‘iga va
sifatida mas’ul ijrochi tomonidan imzo, to‘lov amalga oshirilgan sana, bankning
muhr izi tushirilgan va qabul qi-lish sanasi ko‘rsatilgan holda to‘lovchiga beriladi;
– uchinchi nusxasi bank bo‘limining to‘rtburchak muhr izi tushi-rilgan mas’ul
bajaruvchi tomonidan imzo, to‘lov amalga oshirilgan sana va qabul qilingan sanasi
ko‘rsatilgan holda to‘lovni oluvchiga beriladi.
Undirib oluvchi va to‘lovchiga bir shahar ichidagi turli bankdan xizmat
ko‘rsatganda ham inkasso topshiriqnomasi 3 nusxada rasmiy-lashtirilib undirib
oluvchi tomonidan bevosita beruvchi korxona bankiga topshiriladi. Inkasso
topshiriqnomasining alohida nusxa-lari quyidagicha ishlatiladi:
– birinchi nusxa to‘lovlar amalga oshirilgandan keyin bank mas’ul ijrochisi
tomonidan imzo, to‘lov amalga oshirilgan sana, bankning muhri izi tushirilgan holda
va qabul qilish sanasi ko‘r-satilgan holda bankning kunlik hujjatlar yig‘masiga
tikiladi va belgilangan tartibda saqlanadi;
– ikkinchi nusxasi ijro hujjatlari bilan birgalikda to‘lov-chining hisobvarag‘iga
ilova sifatida mas’ul ijrochi tomonidan im-zo, to‘lov amalga oshirilgan sana, qabul
qilish sanasi ko‘rsatilgan va bankning muhr izi tushirilgan holda to‘lovchiga beriladi; – uchinchi nusxasi bosh bo‘limining to‘rtburchak muhr izi tushi-rilgan, mas’ul
ijrochining imzosi, to‘lov amalga oshirilgan sana, qabul qilish sanasi ko‘rsatilgan
holda to‘lov; oluvchining o‘ziga inkasso topshiriqnomasining uchun bank tomonidan
qabul qilgan-ligini tasdiqlovchi hujjat sifatida qaytariladi.
Hisoblanayotgan mablag‘lar hisobiga yoki topshirilgan naqd pul summasiga
beriladi, hisob-kitob cheki 2 qismdan iborat: – birinchi qismi hisob-kitob cheki;
– ikkinchi qismi chek koreshogi.
CHekning koreshok qismi chekning birinchi qismida ko‘rsatilgan summalarni
tasdiqlash uchun belgilangan nazorat raqamlarini o‘z ichiga oladi. Bank xodimi
chekini berishda quyidagi rekvizitlarni to‘ldirib berishi lozim: chek berilgan sana:
– chek bo‘yicha to‘lanishi lozim bo‘lgan summani raqamlar va so‘z bilan;
– hisob-kitob chekiga nomi yozib berilayotgan shaxsning familiya-si, ismi,
otasining ismi,
– uning pasportining seriyasi va nomeri;
– chek beruvchining depozit hisobvarag‘i nomeri;
– chek bergan bankning bo‘limining nomi va kodi;
– chekning amal qilish muddati.
Ko‘rsatib o‘tilgan barcha rekvizitlar to‘ldirilgandan so‘ng, bank-ning mas’ul
xodim hisob-kitob cheki va koreshok qismlariga imzo qo‘yadi va hisob-kitob
chekining hisob-kitob cheki summasiga mos kelishi uchun hisob-kitob cheki nazorat
sonlar hoshiyasi bo‘yicha koreshokni ajratadi hamda muhr bilan mustahkamlaydi.
Hisob-kitob chekini rasmiylashtirish davrida xatoga yo‘l qo‘yi-lishi mumkin.
Agarda hisob-kitob chekini to‘ldirishda xatoga yo‘l qo‘yilsa, unda ushbu chek
varaqasi buzilgan deb hisoblanadi va uning o‘rniga hisob-kitob yangi varaqasi
to‘ldiriladi. Bunday hollarda hisob-kitob cheki quyidagi tartibda hisobdan chiqariladi:
– harflar bilan yozilgan «hisob-kitob» so‘zidan bir qismi qirqib olinadi;
– chek varaqasining o‘rtasiga "buzilgan" degan dastxat yoziladi va ushbu yozuv
yozilgan sana ko‘rsatiladi;
– chek varag‘iga kassir va bosh buxgalter tomonidan imzo qo‘yi-ladi. Tijorat
banklarida qabul qilingan cheklarning hisobi qim-matbaho blankalarning harakati
hisobini kiritishga doir daftarda olib boriladi va balansdan tashqari ko‘zda tutilmagan
holatlar bo‘yicha 93609 "Saqlanayotgan qimmatbaho buyumlar" hisobvarag‘ida
hisobga olib boriladi. Ish kuni davomida ishlatilgan chek varaqalar chiqim orderi
bo‘yicha 93609 "Saqlanayotgan qimmatbaxo buyumlar" hisobvarag‘idan hisobdan
chiqariladi. Bank tomonidan qabul qilingan cheklar bo‘yicha to‘lovlar quyidagi tartibda
amalga oshiriladi.
1. CHek egasi va chek beruvchiga bitta bank bo‘limida xizmat ko‘rsa-tilganda:
– chek summasi savdo tashkilotining hisobvarag‘i krediti va "Inkassatsiya
qilingan pul tushumlari va hisobvarag‘i orqali chek beruvchining hisobvarag‘ining
debetidan o‘tkaziladi. CHekning asl nusxasi bank mas’ul ijrochisining imzosi,
sanasining to‘rtburchak muhr izi tushirilgan va qabul qilingan sanasi ko‘rsatilgan
holda kunlik hujjatlar yig‘masiga tikiladi.
2. CHek egasi va chek beruvchiga turli bank bo‘limlari xizmat ko‘rsatsa:
– CHek egasining banki chekda ko‘rsatilgan summani qabul qilingan chekka
asosan beruvchining hisobvarag‘iga o‘tkazib beradi. Bir vaqt-ning o‘zida tijorat
banklarining elektron hisob cheklari elektron to‘lov tizimi orqali chek beruvchining
bankiga jo‘natiladi. CHekning asl nusxasi mas’ul ijrochi tomonidan imzo qo‘yilgan,
to‘lov amalga oshirilgan sana, bankning to‘rtburchak muhr izi tushirilgan va qabul
qilish sanasi ko‘rsatilgan holda kunlik hujjatlar yig‘masiga tikiladi.