Mustaqil ish mavzu: Raqamli iqtisodiyot va iqtisodiy o’sish o’rtasidagi o’zaro bog’liqlikni baholash Guruh: 923-20 Bajardi: Baxriddinov Eldor Jizzax 2023 Mundarija: Kirish

Birinchidаn, аxborot to‘plаsh vа tаhlil qilish. Biroq mа’lumotlаrni to‘g‘ri topish vа ulаr bilаn sifаtli ishlаsh uchun bu mаqsаddа nimа qilish kerаkligini tushunish zаrur;
Ikkinchidаn, birinchi o‘rindа ishlаb chiqаruvchi emаs, iste’molchi
turаdigаn ehtiyojlаr. Rаqаmli mа’lumotlаr nuqtаi nаzаridаn аynаn «ehtiyojlаr» ko‘rib chiqilаyotgаn tushunchаdа «iqtisodiyot» o‘zini ifodаlаydi. Fаol аxborotlаshtirish iste’molchilаr xulq-аtvorini o‘zgаrtirаdi. Mаrketing аstа-sekinlik bilаn to‘xtovsiz rаvishdа iqtisodiy o‘zаro аloqаlаrning mohiyatigа, hаr bir kishini iqtisodiy o‘zаro аloqаlаrgа kirishishgа mаjbur qilаdigаn аsosiy hаrаkаtlаntiruvchi kuch – ehtiyojlаrgа yaqinlаshmoqdа. YA’ni biz oddiyginа bir iste’molni hаr bir kishi uchun umumiy qulаylik boshqаrilаdigаn hududigа o‘tkаzishgа qodir bo‘lgаn sаlohiyatni qo‘lgа kiritаmiz.
Uchinchidаn, boshqаruv. «Rаqаmli iqtisodiyot» аtаmаsidаgi uchinchi element inson ko‘zigа ko‘rinmаydi. Biroq bizning holаtdа «mаshinа nigohi»ni e’tiborgа olishgа mаjburmiz. Shundа «rаqаmli» vа «iqtisodiyot» so‘zlаri orаsidаgi «ko‘rinmаs» bo‘shliqni ifodаlаydi. Bu ikki tushunchаning bаrqаror uyg‘unlаshuvi tufаyli hаtto uzluksiz bo‘shliq hаqidа gаpirish mumkin bo‘lаdi.
Boshqаruv (professionаl kаdrlаr) – o‘zаro аloqаlаrni boshqаrish mаlаkаli tizimi bo‘lib, nаzаriya vа аmаliyotdа insoniyatning o‘sib borаyotgаn ehtiyojlаrini qondirish ishidа mа’lumotlаrdаn fаol foydаlаnish bo‘yichа keng ko‘lаmli fаoliyatni bаshorаt qilish, rejаlаshtirish, tаshkil qilish, ijro etish, nаzorаt qilish vа muvofiqlаshtirishi ko‘zdа tutilgаn. Vа bu tizim bugungi kundа, аftidаn, bungаchа misli ko‘rilmаgаn dаrаjаdа hаr tomonlаmа – ilmiy, ulubiy, metodologik, texnologik, аxborot, intrumentаl, kreаtiv vа h.k. qo‘llаb-quvvаtlаshgа ehtiyoj sezаdi. Ya’ni, mаmlаkаtni rivojlаntirish yo‘llаrini ishlаb chiqish uchun mа’lumotlаr to‘plаsh vа tаhlil qilish аsosidа xаlq xo‘jаligi mаjmuini boshqаrish umumiy tizimi bo‘lishi lozim.
Rаqаmlаshtirish jаrаyoni mаmlаkаt iqtisodiyotidа kuchаyib borаdi vа trаnsmilliy korporаsiyalаrning mаmlаkаtning mintаqаviy vа milliy iqtisodiyotlаri fаoliyatidаgi roli ortib borаdi. Iqtisodiyotning rаqаmli segmenti mаmlаkаt iqtisodiyoti vа jаmiyatidа ro‘y bergаn sifаt o‘zgаrishlаri tufаyli dolzаrb аhаmiyatgа egа bo‘lаdi. Yangi texnologiyalаr vа plаtformаlаr jismoniy shаxslаr vа korxonаlаr menejmentigа toborа kаttа ko‘lаmdа o‘zаro аloqаlаrdа trаnsаksiya xаrаjаtlаrini qisqаrtirish hаmdа dаvlаt strukturаlаri vа xo‘jаlik yurituvchi obyektlаr bilаn qаlin аloqаlаrni аmаlgа oshirishgа imkon berаdi. Shu sаbаbli iqtisodiyotning bаrchа sohаlаrini rаqаmli texnologiyalаr аsosidа yangilаshni nаzаrdа tutаdigаn rаqаmli iqtisodiyot milliy konsepsiyasini ishlаb chiqishimiz kerаk, deb tа’kidlаydi Prezidentimiz SH.M.Mirziyoyev Oliy Mаjlisgа Murojааtnomаsidа. Shu аsosdа “Rаqаmli O‘zbekiston – 2030” dаsturini hаyotgа tаtbiq etishimiz zаrur. Nаtijаdа YAIMni kаmidа 30 foizgа o‘stirish, korrupsiyani keskin kаmаytirish imkonini berаdi. Shu sаbаbli rаqаmli iqtisodiyot АKT xizmаtlаrining kirib borish dаrаjаsi yuqori vа qаtnаshchilаr soni ko‘p bo‘lgаn bozorlаrdа eng sаmаrаli fаoliyat ko‘rsаtаdi. Birinchi nаvbаtdа, bu ye-segmentning ulushi YAIM 10%ini tаshkil qilаdigаn, bаndlik 4%dаn yuqori bo‘lgаn vа bu ko‘rsаtkichlаr yaqqol o‘sish tendensiyasigа egа bo‘lgаn internetgа qаrаm tаrmoqlаr (trаnsport, sаvdo, logistikа vа h.k.) bilаn bog‘liq. Texnologik jihаtdаn rаqаmli iqtisodiyotni to‘rttа trend belgilаb berаdi: mobil texnologiyalаr, biznes-tаhlili, bulutli hisob nаtijаlаri vа ijtimoiy mediа; globаl jihаtdаn – Facebook, Youtube, Twitter, Instаgrаmm kаbi ijtimoiy tаrmoqlаr. Bu esа shuni аnglаtаdiki, milliy segmentni shаkllаntirishdа ulаrning imkoniyatlаridаn foydаlаnish muhim аhаmiyat kаsb etаdi.
Shu bilаn bir pаytdа milliy rаqаmli iqtisodiyotgа investisiyalаr sаmаrаli nаtijаsigа egа bo‘lish vа undаn dividendlаr olish uchun nаfаqаt globаl tаrmoqlаr nuqtаi nаzаridаn АKT-infrаtuzilmаsini, bаlki «аnаlogli qo‘shimchаlаr» - qulаy ishbilаrmonlik muhiti, sаlmoqli inson kаpitаli, tegishlichа boshqаruvni hаm rivojlаntirish zаrur. Bulаrning keyingisi iqtisodiy o‘sishning poydevori hisoblаnаdi, shu sаbаbli ulаrni chorа-tаdbirlаr mаjmui vа ustuvorliklаrni аniqlаsh, tаlаb qilingаn investisiyalаr vа mаksimаl sаmаrа berish risklаrni bаholаsh borаsidа аniqlаshtirish mutаxаssislаr vа mаmlаkаt iqtisodiyotining rаqаmli segmentini shаkllаntirish uchun jаvobgаr bo‘lgаn dаvlаt аmаldorlаri uchun murаkkаb vа dolzаrb muаmmoni ifodаlаydi. Hozirgi kundа dunyodа rаqаmli iqtisodiyot hodisаsini umumiy bir tushunish mаvjud emаs, shundаy bo‘lsаdа, ko‘plаb tа’riflаr mаvjud. Ushbu fenomengа dаvlаt tomonidаn berilgаn rаsmiy tа’rif quyidаgichа: rаqаmli iqtisodiyot – ulаrni tаhlil qilish nаtijаlаridаn foydаlаnish vа kаttа hаjmdа qаytа ishlаsh аn’аnаviy xo‘jаlik yuritish shаkllаri bilаn tаqqoslаgаndа hаr xil turdаgi ishlаb chiqаrishlаr, texnologiyalаr, аsbob-uskunаlаr, tovаrlаr vа xizmаtlаrni sаqlаsh, sotish vа yetkаzib berish sаmаrаdorligini jiddiy rаvishdа oshirishgа imkon berаdigаn rаqаmli ko‘rinishdаgi mа’lumotlаr аsosiy ishlаb chiqаrish omili sаnаlgаn xo‘jаlik fаoliyatidir.
Makroiqtisodiyotda iqtisodiy rivojlanish jarayonini o'lchash qiyinligi sababli, iqtisodiy o'sish ko'pincha tahlil qilinadi, garchi bu iqtisodiy rivojlanish mezonlaridan biri. Iqtisodiy o'sish iqtisodiy rivojlanishning tarkibiy qismidir. Bu to'g'ridan-to'g'ri YaIM va uning tarkibiy qismlarining miqdoriy o'sishiga olib keladi. Iqtisodiy o'sish dinamikasini o'rganish uchun iqtisodiy statistika, o'sish sur'atlari va o'sish sur'atlari va o'sish sur'atlari qo'llaniladi. O'sish sur'ati 100 ga ko'paytiriladigan o'sish sur'atiga teng. O'sish sur'ati o'sish sur'ati 100 ga teng. Ammo amalda o'sish sur'ati ko'pincha o'sish deb tushuniladi. Iqtisodiy o'sish ikkalasini ham jismoniy jihatdan (jismoniy o'sish) va qiymatdagi (qiymat) o'lchash mumkin. Birinchi usul yanada ishonchli (inflyatsiyaning ta'sirini yo'q qilishga imkon beradi), ammo universal emas (iqtisodiy o'sish sur'atlarini hisoblashda) turli mahsulotlar ishlab chiqarish uchun umumiy shaxsni olib tashlash qiyin. Ikkinchi usul tez-tez iste'mol qilinadi, ammo uni oxir-oqibat tugatish har doim ham mumkin emas. To'g'ri, bir qator mamlakatlar statistikasi tarkibida tovarlar iqtisodiyoti uchun eng muhimi ishlab chiqarishning o'sishi asosida makroiqtisodiy o'sishni o'lchandi umumiy hajm Ishlab chiqarish.
SSSRda o'nlab yillar davomida iqtisodiy o'sish ishlab chiqarilgan va faqat 1987 yildan beri yalpi ichki mahsulot ko'rsatkichini qo'llay boshladi. 90-yillarda. Rossiyada YaIM milliy iqtisodiyot dinamikasining asosiy ko'rsatkichiga aylandi. Uzoq vaqt davomida iqtisodiyotni rivojlantirish bo'yicha ko'plab ma'lumotlar o'zining haqiqiy holatini buzdi. Shunday qilib, umumiy iqtisodiy ko'rsatkichlar dinamikasi to'g'risidagi ma'lumotlar mahsulot sifatini oshirish Narxlar ostida narxlarning yashirin o'sishi hisobga olinmadi. Ayrim korxona va tashkilotlar faoliyati, ayniqsa qurilishda, transportda, transport sohasida bo'lgan ko'plab ma'lumotnomalar qishloq xo'jaligi Shuningdek, iqtisodiyotning o'sish sur'ati to'g'risida ob'ektiv g'oyaga ega bo'lmadi. SSSRda ilgari ishlab chiqarilgan asosiy iqtisodiy ko'rsatkichlarning an'anaviy hisob-kitoblari so'roq qilinmoqda. Iqtisodiy o'sish toifasi har qanday iqtisodiy tizimlarda ijtimoiy ishlab chiqarishning eng muhim xususiyati hisoblanadi. Iqtisodiy o'sish ma'lum bir vaqt uchun ijtimoiy mahsulotni miqdoriy va sifatli takomillashtirish. Iqtisodiy o'sish shuni anglatadiki, har bir vaqt oralig'ida cheklangan resurslarning muammosini hal qilish osonlashadi va inson ehtiyojlarini qondirish uchun yanada kengroq.1 Iqtisodiy o'sish potentsial va real yalpi ichki mahsulot (YaIM) o'sishiga, mamlakat, mamlakatlar, viloyatning iqtisodiy kuchini oshirishda o'z ifodasini topadi. Ushbu o'sishni o'zaro bog'liq bo'lgan ikkita ko'rsatkich bilan o'lchash mumkin: real yalpi ichki mahsulotning ma'lum bir davri yoki aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulotning o'sishi. Iqtisodiy o'sishni aks ettiruvchi statistik ko'rsatkich yalpi ichki mahsulotning yillik o'sish sur'ati hisoblanadi. Ammo bu hisoblash mamlakatning iqtisodiy o'sishi haqida to'liq tasavvurga ega emas, uchun iqtisodiy o'sish nafaqat ishlab chiqarishning miqdoriy o'zgarishidir, balki mukammaldirmahsulot va ishlab chiqarish omillari.
Mamlakat iqtisodiyotidagi tarkibiy o'zgarishlar turg'unlik yoki ba'zi turdagi mahsulotlar chiqarilishining pasayishiga olib keladigan vaziyatga olib kelishi mumkin. Biroq, barcha kamchiliklar bilan iqtisodiy o'sish iqtisodiy rivojlanishning eng foydali mezoni bo'lib qolmoqda. Iqtisodiy o'sish ikkalasini ham jismoniy jihatdan (jismoniy o'sish) va qiymatdagi (qiymat) o'lchash mumkin. Birinchi usul yanada ishonchli (inflyatsiyaning ta'sirini yo'q qilishga imkon beradi), ammo universal emas (iqtisodiy o'sish sur'atlarini hisoblashda) turli mahsulotlar ishlab chiqarish uchun umumiy shaxsni olib tashlash qiyin. Ikkinchi usul tez-tez iste'mol qilinadi, ammo uni inflyatsiyadan oxirigacha tozalash mumkin emas. To'g'ri, statistikada bir qator mamlakatlar ishlab chiqarish hajmidagi ulushidan foydalanib, tovarlar iqtisodiyoti uchun eng muhim o'sishning o'sishi asosida makroiqtisodiy o'sishni o'lchashadi. Ayni paytda iqtisodiy o'sish muammolari, hozirda iqtisodiy muhokamalar va turli millatlar, xalqlar va ularning hukumatlari vakillari tomonidan iqtisodiy muhokamalar va muhokamalarga asoslanadi. Real ishlab chiqarishning o'sishi ma'lum darajada iqtisodiy tizim duch keladigan muammoni hal qilish uchun ma'lum darajada muammoni hal qilishga imkon beradi: inson ehtiyojlarining cheksizligi cheklangan. Ichida so'nggi yillar Iqtisodiy farovonlikka erishgan mamlakatlar uchun iqtisodiy o'sishning istaklari to'g'risida jiddiy shubhalar bo'lgan. Turli sabablar beriladi. Ulardan biri atrof-muhitning ifloslanishi. Ushbu fikr tarafdorlari, industrializatsiya va iqtisodiy o'sish bunday salbiy hodisalarga, ifloslanish, sanoat shovqinlari va chiqindilari, shaharlarning yomonlashishi, transport, transchib olish va boshqalarning yomonlashishi, chunki iqtisodiy o'sishning barcha xarajatlari, ishlab chiqarish jarayoni. faqat tabiiy resurslarni o'zgartiradi, ammo ularni to'liq ishlatmaydi. Ishlab chiqarish bilan shug'ullanadigan deyarli hamma narsa, vaqt o'tishi bilan u chiqindilarning shaklida atrof-muhitga qaytadi. Iqtisodiy o'sish va turmush darajasining yuqori darajasi, shunchalik ko'p chiqindilar so'rilishi yoki atrof-muhitni o'zlashtirishga harakat qilish kerak. Jamiyat farovonligiga erishgan har birida, boshqa iqtisodiy o'sish atrof-muhit inqirozi tahdidi kuchaygan holda tobora ko'proq bo'lmagan ehtiyojlarni qondirish mumkin. Shuning uchun, ba'zi iqtisodchilarga iqtisodiy o'sish maqsadli bo'lishi kerak deb hisoblashadi. Ushbu fikrning muxoliflari iqtisodiy o'sishning atrof-muhit holati bilan o'zaro bog'liqligi juda abartılloh. Aslida, bu muammolarni bir-biridan ajratish mumkin. Noto'g'ri narxlash natijasida ifloslanish iqtisodiy o'sishning qo'shimcha mahsuloti unchalik emas. Shuning uchun bu manbalar asta-sekin intensiv ravishda qo'llaniladi, ular ularning holatini yomonlashtiradi. Ushbu muammoni hal qilish Narxlar tizimining ilojini qoplash va tabiiy resurslardan magnital foydalanishning oldini olish uchun qonuniy cheklovlar yoki maxsus soliqlarni joriy etish bilan bog'liq. Albatta, atrof-muhitning ifloslanishi bilan bog'liq jiddiy muammolar mavjud. Ammo iqtisodiy o'sishni cheklash ushbu muammolarni hal qilmaydi. "Ichki ifloslanishni cheklash uchun siz iqtisodiy o'sishni emas, balki ifloslanishni cheklashingiz kerak." Ularning ta'kidlashicha, bu bizning jamiyatimizda daromadlarning adolatli taqsimlanishiga erishishning haqiqiy usuli. "O'rta sinfdan kelgan saylovchilar o'zlarining daromadlarining bir qismini kambag'allar foydasiga qayta taqsimlash uchun ovoz berish ehtimoli kamroq. Aksincha, ular kambag'allarni ajratish, o'sib borayotgan ijtimoiy mahsulotning bir oz katta qismini ajratish uchun bajaradilar. Masalan, AQShda urushdan keyingi davrda AQShda daromadlarni taqsimlash deyarli o'zgarmadi.
Shunday qilib, yaxshilanishning asosiy vositasi iqtisodiy qoidalar Iqtisodiy o'sish natijasida kambag'al daromadlarning umumiy darajasini oshirish. Shunga ko'ra, iqtisodiy o'sishni rad etish kambag'al yo'qotish uchun moliyaviy holatini yaxshilash imkoniyatini anglatadi. Va nihoyat, iqtisodiy o'sishni sekinlashtirish yoki tugatish odamlarning istaklarini zaiflashtirishi mumkin emas moddiy qiymatlar va ularning ishlab chiqarishdan ajralib turadi. Aksincha, natijalar teskari bo'ladi. Foyda uchun ta'qibga qarshi eng baland norozilik namoyishlari faqat o'sha mamlakatlarda va aholining ansambli guruhlari orasida tarqatiladi, bu erda farovonlik darajasi eng yuqori! Iqtisodiy o'sish sanoat omillaridan keng va jadal foydalanish natijasida ro'y bermoqda.
Zamonaviy sharoitda iqtisodiy o'sishning etakchi omili bu bilim, ayniqsa texnologik (ilmiy va texnik taraqqiyot). Bu 50-yillarda barcha ishonch bilan birinchi marta edi. Amerikalik iqtisodchi keyinchalik laureat bo'ldi. Uning fikricha, zamonaviy sharoitda iqtisodiy o'sish ishlab chiqarish omillari soni, ularning sifati va mehnat sifatining yuqori sifatini oshirishga unchalik mos emas. 1929-1982 yillarda AQShda iqtisodiy o'sish manbalarini tahlil qilgandan so'ng, har bir ish uchun ishlab chiqarish hajmining o'sishining hal qiluvchi omilidir. Ko'plab mualliflar ham bu ko'rsatkichni birinchi navbatda qo'yishdi. Texnik taraqqiyot to'plangan bilimlar, ko'nikmalarni, texnikalar, texnik ma'lumotlarni va boshqa yangiliklarni o'tkazish jarayonida amalga oshirish hisoblanadi. Iqtisodiy o'sishda katta ta'sir Davlatning iqtisodiy siyosatini rag'batlantiradigan yoki unga xalaqit beradigan iqtisodiy siyosatni ta'minlaydi. Tashqi jihatlar muhim, shu jumladan xalqaro mehnat va iqtisodiy integratsiya, iqtisodiyotning jahon iqtisodiyoti bo'yicha ochiqligi. Rossiya global bozorda Rossiya etkazib beruvchisi va import qiluvchi etkazib beruvchi sifatida faoliyat yuritishda davom etmoqda tayyor mahsulotlar. Kapital, texnologiyalar, texnologiyalar, boshqaruv tajribasi iqtisodiy rivojlanishini sekinlashtiradi. Shu bilan birga, xorijiy investitsiyalar iqtisodiy taraqqiyot natijasida Rossiya uchun katalizator bo'lishlari mumkin. Iqtisodiy o'sish bir qator omillar bilan belgilanadi. Iqtisodiy o'sishning omillari bu ishlab chiqarishning real hajmini oshirish, o'sish sifatini oshirish imkoniyatini aniqlaydigan hodisalar va jarayonlar hisoblanadi. Iqtisodiy o'sish omillari o'zaro bog'liq va o'zaro bog'liq. Masalan, ish bilan ta'minlash ishbilarmon biznes mexanizmida ishchi asbob-uskunalar va materiallardan foydalansa, ish juda samarali hisoblanadi. Shuning uchun, bir yoki boshqa iqtisodiy o'sish omilining ulushini aniqlash juda qiyin. Bundan tashqari, bu katta omillar murakkab, shundan iborat bir qator kichik elementlardan iborat, natijada omillar qayta tartiblanishi mumkin. Shunday qilib, tashqi va injiq elementlarga ko'ra, tashqi va ichki omillarni ajratish mumkin. Masalan, kapital mamlakatda va mamlakatda kelgan mamlakatga bo'linadi va mamlakatda mobilizatsiya qilinadi va mamlakatda mamlakatda foydalanish va undan tashqarida eksport qilish mumkin. Shuningdek, o'sishning xususiyatiga qarab omillar bo'linishi (miqdoriy yoki sifatli): Intensiv omillar:

• 
  ilmiy va texnologik taraqqiyotni tezlashtirish (asosiy uskunalarni joriy etish, asosiy vositalar, asosiy vositalar va boshqalar);
  
• 
  xodimlarga malakasini oshirish;
  
• 
  asosiy va joriy mablag'lardan foydalanishni takomillashtirish;
  

Keng zayomlar:

• 
  mavjud texnologiyani saqlashga investitsiyalarning ko'payishi;
  
• 
  ish bilan band ishchilar sonining ko'payishi;
  
• 
  iste'mol qilinadigan xomashyo, materiallar, tuproq va aylanma mablag'larining boshqa elementlari hajmining o'sishi.
  

Jiddiy omillar ham omillar deb ataladi yig'ish taklifi. Milliy mahsulot ishlab chiqarish ularga bog'liq. Umumiy talablarning omillari ham keng omillar deyiladi. O'sib borayotgan milliy mahsulotni amalga oshirish ushbu omillarga bog'liq, I.E. Ular barcha o'sib borayotgan resurslardan to'liq ish vaqtini ta'minlashi kerak. Shuningdek, jami talabga bog'liq bo'lgan omillar resurslarni samarali taqsimlash kiradi. Eng muhim omillar - bu mehnat narxidir. Ushbu omil ilgari mamlakat aholisi tomonidan belgilanadi. Aholining ish qiluvchi organlar soniga kiritilganligini va mehnat bozoriga kirmasligi kerakligini hisobga olish kerak. Unda ishchi kuchi deb ataladigan ishlashga kirishadigan talabalar, nafaqaxo'rlar, harbiy xizmatchilar va boshqalar kiradi. Bundan tashqari, ishsizlar ishchi kuchida, I.E. Ishlashga intilganlar, ammo ish topa olmaydilar. Mehnat xarajatlarining bu ko'rsatkichlari (i.e., ish bilan band bo'lganlar soni) ishlarning haqiqiy holatini aks ettirmaydi. Mehnat xarajatlarining eng to'g'ri xarajatlari ish vaqtining umumiy xarajatlarini ko'rib chiqishga imkon beradigan ishchilar sonining ko'rsatkichidir. Barcha omillar o'z vaqtida va mamlakatda o'zgaradi va iqtisodiy rivojlanish sur'atlari va darajadagi dastlabki farqlarni yaratadi. Hisobot sifati miqdoriy omillar bilan bir qatorda ishlab chiqarish jarayonida muhim rol va mehnat xarajatlari bilan shug'ullanadi. Ishchilarning o'sishi va malakasi sifatida ishchilarning malakasi sifatida, mehnat unumdorligi darajasi va o'sish sur'atlarini oshirishga yordam beradi. Boshqacha qilib aytganda, mehnat xarajatlari ko'payish va ish bilan band bo'lganlar sonini ko'paytirmasdan kengaytirishi mumkin, ammo faqat mehnat sifatini oshirish orqali. Iqtisodiy o'sishning yana bir muhim omili kapital - ushbu uskunalar, binolar va inventarizatsiyadir. Asosiy kapital turar-joy fondi tarkibiga kiradi, chunki uylarda yashovchi odamlar uylar tomonidan taqdim etilgan xizmatlardan foyda olishadi. Kapital xarajatlar to'plangan kapitalning kattaligiga bog'liq. O'z navbatida, kapital to'planish to'planish tezligiga bog'liq: jamg'arish tezligi qanchalik yuqori bo'lsa, shunchalik ko'p (boshqa narsalar bilan teng) investitsiyalar miqdoriga teng. Kapital yutuqlar to'plangan aktivlarni to'lashiga bog'liq, ular ko'proq, kamroq narsalar teng bo'lgan, kapitalning o'sishi tezligi, o'sish sur'atlari darajasi, uning o'sish sur'atlari bilan bog'liq. Masalan, AQSh va G'arbiy Evropa mamlakatlarida to'plangan kapitalning hajmi katta va uning o'sish jarayoni boshlandi, bu erda jamg'arish jarayoni boshlandi yaqin yaqinda. Shuni yodda tutish kerakki, bitta xodimga asosiy kapitalning hajmi, i.e. Kapital aloqalar, mehnat unumdorligi dinamikasini aniqlaydigan hal qiluvchi omil hisoblanadi. Agar ma'lum bir davrda kapital qo'yilmalar miqdori ko'paydi va mehnatning ko'payishi kamayadi, keyin esa mehnat unumdorligi pasayadi, chunki ishchi kapital kamayadi. Iqtisodiy o'sishning er, aksincha, tabiiy resurslarning soni va sifati muhim omil hisoblanadi. Ko'rinib turibdiki, turli xil tabiiy resurslarning katta zaxiralari, serhosil erlar, qulay iqlim va ob-havo sharoiti, mineral va energetika resurslarining muhim zaxiralari mamlakat iqtisodiy o'sishiga salmoqli hissa qo'shmoqda. Ammo shuni aytish kerakki, mo'l-ko'l tabiiy resurslarning mavjudligi har doim ham iqtisodiy o'sishning muhim omili emas. Masalan, Afrika va Janubiy Amerikaning ba'zi mamlakatlarida muhim tabiiy resurslar zaxiralari mavjud, ammo baribir orqa mamlakatlar ro'yxatiga kiradi. Bu shuni anglatadiki, faqat resurslardan samarali foydalanish iqtisodiy o'sishga olib keladi. Iqtisodiy va texnik taraqqiyot - iqtisodiy o'sishning muhim dvigatelidir. U ishlab chiqarish jarayonini takomillashtirishni tavsiflovchi bir qator hodisalarni qamrab oladi. Ilmiy va texnik taraqqiyot texnologiyalarini takomillashtirish, menejment va ishlab chiqarishni tashkil etishning yangi usullari va shakllarini o'z ichiga oladi. Ilmiy va texnik taraqqiyot ushbu resurslarni oxirgi ishlab chiqarish hajmini oshirish uchun birlashtirishning yangi usulini, shuning uchun yangi, yanada samarali tarmoqlar paydo bo'ladi. Samarali ishlab chiqarishning ko'payishi iqtisodiy o'sishning asosiy omiliga aylanadi. Samarali iqtisodiy o'sish ham muhimdir.