Mustaqil ish mavzu: Nikel ishlab chiqarishning gidrometallurgik texnologiyasi

Oksidlangan nikel rudalarining tavsifi

Rudalarda nikel gohan oksid holida uchraydi. Bunday hollarda oltingugurt deyarli uchramaydi. Ruda tashqi ko‘rinishidan oddiy tuproqqa o‘xshaydi. Ruda o‘ziga suvni yaxshi o‘zlashtiradi. Shuning uchun uning namligi 15–40 % ni tashkil qiladi. Oksid­langan nikel ruda­lari ta­biiy o‘zgarishlar natijasida paydo bo‘l­gan va ikkilamchi zaxira­lar hisob­lanadi. Oksidlangan nikel ruda­lari xorij davlatlaridan Rossiya, Qozog‘iston, Ukraina, Kuba, Indoneziya, Braziliya va boshqa dav­latlarda uchraydi.

Oksidlangan rudalarda nikel, asosan, buzenit (NiO) va gar­nierit (Ni, Mg) SiO₃·n H₂O minerallari shaklida uchraydi. Nikel rudasida, ko‘pincha, kobalt ham uchraydi. Uning miqdori nikelga nisbatan 15–25 marta kamroqdir. Rudalarning yo‘ldosh mineral­lari asosan loy (kaolinit) Al₂O₃·2SiO₂·2H₂O, tolk 2MgO·4SiO₂·H₂O, temir birikmasi Fe₂O₃· nH₂O, kvars va ohaklar bilan uchraydi.
Oksidlangan nikel rudalarida sulfidli materiallar, nodir va kamyob metallar uchramaydi. Bu ko‘rsatkich bilan oksidlangan rudalar, sulfidli mis nikelli rudalar tarkibidan tubdan farq qiladi.
Sulfidli nikel rudalarining tavsifi
Sulfidli nikel rudalari kompleks xomashyodir. Ularning tar­ki­bida ko‘p miqdorda mis bor, shuning uchun bu rudalar mis - nikelli ruda­lar deyiladi. Bundan tashqari, rudalarda kobalt, platina, selen, tellur va boshqa metallar bor. Ayrim rudalarni 90–92 % foydali metallar (Fe, Ni, Su, Co) tashkil qiladi. Qolgan ikkilamchi oksidlari esa (SiO, MgO, Al₂O₃·SaO) faqat 10–8 % turli hokazo elementlar qoladi, xolos.
Asosiy mis-nikelli rudadagi minerallar quyidagilar: pent­landit (Ni, Fe)₉S₈, mis xalkopirit (SuFeS₂) va xalkozin (Su₂S) bilan keltiriladi.


Oksidlangan nikel rudalarini qayta ishlash

Oksidlangan nikel rudalarini qayta ishlashning asosiy qiyin­chiligi – nikel metalini temirdan ajratib olish, qaytarish jarayo­nini qo‘llab, temirni toshqolga o‘tkazishdir.Bunda faqat temirning bir qismi ajralib chiqadi, asosiy hajmi esa temir-nikel qotish­masiga o‘tadi, nikel­ni erkin holatda olish qiyindir.

Hozirgi paytda oksidlangan nikel rudalarini qayta ishlash texnologiyasi – shteynga eritishdir. Bu jarayon temir va nikelning kis­lo­­rod hamda oltingugurtga turlicha moyilligi asos qilib olingan.
Nikel sulfidlanib, shteyn fazasiga o‘tkaziladi. Shteyn o‘zi bilan ikkita sulfid–Ni₃S₂ va FeS tashkil qiladi. Temirni asosiy qismi toshqol bilan ajratiladi: