|
I.Issiqlik V= con st da beriladigan sikl.
(u Otto sikli ham deyiladi)
Bu sikl ikkita adiabata va ikkita izoxorodan iborat. Gazning boshlangich holati 1 nuqtaga mos keladi. (2- rasm). Gaz 1-2 adabiyoti bo’yicha siqiladi, bunda gazning hajmi kichrayadi, bosimi ortadi, harorati ko’tariladi.
bu yerda
- siqish darajasi, k – adiabata kursatgichi. Vc – silindr yonish kamerasining hajmi.
II. Issiqlik P = const bo’lgandagi sikl. (Dizel sikli)
Bu sikl issiqlik P = const bo’lganda kiritiladigan sikl hisoblanadi va uni Dizel sikli deb ham nomlaydilar.
Bu sikl 2 ta adiabata, 1 ta izoxora va 1 ta izobaradan iborat. (3 - rasm)
Siklning termik foydali ish koeffisientini adiabatik siqish va kengayish jarayonlaridagi adiabata ko’rsatgichi, hamda koeffisientlar va ( orqali qo’yidagicha yozish mumkin
bu yerda
- siqish darajasi,
- izobarik kengayish darajasi. k – adiabata ko’rsatkichi
Demak, P = const bo'lgan holatda ish yoqilg’isiga tashqaridan issiqlik miqdori q1 kiritilganida termik f.i.k. V3 va k – adiabata ko’rsatkichlariga ko'proq bog’liq bo'lar ekan.
III. Siklga V = const P = const bo’lganda aralash (ketma - ket) issiqlik
kiritilishi. (Trinkler – Sabate sikli).
Bu sikl Otto va Dizel siklining birlashtirilgani bo’lib, ish yoqilg’isining ma‘lum qismi
V = const (izoxora) bo’lganda yonsa, qolg’an qismi P = const (izobara) bo’lganda yonadi. (4-rasm)
Siklning termik f.i.k. qo’yidagicha bo’ladi:
bu yerda
- bosimning ortish darajasi.
Demak, issiqlik aralash usulda beriladigan siklning termik f.i.k. ham siqish darajasi - ga ε, bosimning ko’tarilish darajasiga (o’zgarmas hajmda berilgan issiqlik miqdoriga) va birlamchi kengayish darajasiga (o’zgarmas bosim ostida berilgan issiqlik miqdoriga) bog’liq ekan.
IYoD yonish mahsulotlarini
Atrof – muhitga ta‘siri
Ma‘lumki, energetik, issiqlik mashinalari, shular qatorida IYoD lari ham atmosferaga turli xil zaharli gazlarni chiqarib tashlaydi. Bu gazlar ona tabiat va odam organizmi va uning salomatligi uchun havfli hisoblanadi.
Chiqarib tashlanadigan gazlar atrof – muhitni ifloslantirib, tabiatdagi ekologik muvozanatni ma‘lum darajada buzadi va aholi uchun noqulay sharoitni yuzaga keltiradi.
Atmosfera va atrof – muhitning zaharlanish va ifloslanish muammosi sanoati rivojlangan mamlakatlarda 1960 – yillardan e‘tiboran ancha dolzarb masalaga aylangan edi. Shu yillardan boshlab AQSH va G’arbiy Yevropada atmosferaga chiqarib tashlanadigan zaharli moddalarning chekli normativlari joriy etildi. Ularda xususan, avtomobil yoki IYoD lar chiqarib tashlaydigan zaharli moddalar miqdorini tegishli usullarda albatta tekshirish ko’zda tutilgan.
Bizning mamlakatda ham bu borada tegishli hujjatlar qabul qilingan va u davlat nazoratida hisoblanadi.
Ichki yonuv dvigatellari tsilindrida yonilg’i bilan havo aralashmasining yonish natijasida to’la yonish mahsulotlari bilan bir qatorda kam miqdorda bo’lsa ham, chala yonish mahsulotlari CO, NOx hamda yonilg’ining parchalanish mahsulotlari (SxHy, C, SO2, H 2S, aldegidlar va 3,4 - benzpiren) hosil bo’ladi. Bu gazlar kishi sog’lig’i uchun, ya‘ni tirik organizm uchun juda zararli hisoblanadi. Ishlatilgan gazlar tarkibidagi zaharli gaz komponentlarining miqdori kimyoviy usul bilan tekshirib aniqlanadi.
Yonish mahsulotlarining zaharli komponentlariga is gazi – SO; azot oksidi – NOx; yakka uglevodorodlar - SxHy (benzpiren) va boshqalar kiradi.
Is gazi yonilg’ining chala yonish natijasida hosil bo’ladi, ya‘ni dvigatel asosan kichik nagruzkalarda ishlaganda ajralib chiqadi va miqdori bo’yicha yonish mahsulotlarining 10 – 12%ini tashkil qilishi mumkin. Ayniqsa, avtomobil joyidan qo’zgalayotganda is gazi ko’p ajralib chiqadi. Dizellarda is gazining miqdori nisbatan kam (0,5%) bo’ladi. Bu jihatdan dizel karbyuratorli dvigatellarga qaraganda katta afzalliklarga ega.
Azot oksidlari kam miqdorda bo’lib, (0,8 mg/l), asosan ( ning katta qiymatlarida paydo bo’ladi.
Bu holda yonish mahsulotlari tarkibida SO2 ning miqdori 250 mg/l gacha bo’lishi mumkin. H 2S esa juda oz miqdorda bo’ladi.
Kislorodli moddalar – aldegidlar 0,2 mg/l bo’ladi.
Yakka uglevodorodlarning miqdori 10-20 mg/m3 ni tashkil etadi. Ularning asosiysi 3,4 – benzpiren bo’lib, u juda aktiv moddalar. Uning juda oz kontsentratsiyasi ham kishi organizmini zaharlashi mumkin.
IYoDlarida ishlatilib atmosferaga chiqarib tashlanadigan gazlar tarkibidagi xilma-xil zaharli moddalar kishi organizmini doimo zaharlab keladi va turli kasalliklar kelib chiqishiga sabab bo’lmoqda.
Avtomobil transport sanoati rivojlangan sharoitida katta shaxarlar, yirik korxona va x.k.da qolishiga yul quyish mumkin emas. Shuning uchun butun dunyoda bu masalaga jiddiy e‘tibor berilmoqda va bunday zaharli moddalar ajralib chiqishini kamaytirish maqsadida katta ilmiy izlanishlar hamda tadqiqotlar olib borilmoqda.
Karbyuratorli dvigatellarning asosiy kamchiliklaridan biri, ular nagruzkasiz (salt) ishlaganida ayniksa ko’p miqdorda zaharli moddalar ajralib chiqishidir. Bu kamchilikni kamaytirish maqsadida maxsus siyraklikni cheklagichlar urnatilmoqda. Karbyuratorli dvigatellar kichik va urtacha nagruzka bilan ishlaganida ularning tejamliligi keskin kamayadi. Bu kamchiliklarni yuqotish uchun yonilgini alanga (mash‘al) bilan yondirish usuli qullaniladi. Dizellardagi ishlatilgan gazlar tarkibida zaharli moddalarning va tutunning ko’p yoki kam bo’lishida yonilgi o’zatuvchi asboblarning to’gri va soz ishlashi katta ahamiyatga ega.
Agar yonilgi purkash asboblari ya‘ni yuqori bosimli nasos va forsunkalar to’gri va puxta rostlangan bulsa, zaharli moddalar juda kam ajralib chiqadi, bu esa atrof – chiqadi, bu esa atrof-muhit muhofazasi uchun uta muhimdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
