Mustaqil ish ilm-fandagi qarama-qarshiliklar va ularning yechimlari

Kvant nazariyasining paydo bo’lishi

Ma’lumki, jism sirtiga nurlanish tushsa, ikki xil hodisa ro‘y beradi: nurlanishning m a’lum bir qismi jism tomonidan yutiladi, qolgan qismi esa jism sirtidan qaytadi. Jism nurlami qancha kam qaytarsa, u shuncha qoraroq tuyuladi. Agar jism o ‘ziga tushgan nurlanishni qaytarmasdan to la yutib qolsa, u bizga mutlaqo qora bo‘lib tuyuladi. Yuqorida qayd etilgan xususiyatga ega b o ig an jismlar absolut qora jism deyiladi. “Absolut qora jism ” deb, unga tushayotgan har qanday chastotali yoruglikni butunlay yutish qobiliyatiga ega b o ig an jism ga aytiladi. Kvant nazariyasining paydo b o lish tarixi absolut qora jismning issiqlik nurlanish spektrini hisoblashdagi urinishlar bilan bogliqdir

Bunday jismlaming issiqlik nurlanishi ajoyib xususiyatga ega: ularning spektri, ya’ni nurlanishning chastotalar bo‘yicha taqsimlanishi, jismning tabiati bilan mutlaqo b o g iiq emas. Masalan, har qanday yopiq bo‘shliqni, yoki qora kuyani absolut qora jism deb qarash mumkin chunki ulaming nurlanish spektri bir xil, sababi ularning har ikkalasi ham o‘ziga tushayotgan yorug’likni to iiq yutadi. Ana shu xususiyat tufayli absolut qora jismning nurlanish spektrini statistik fizikadagi metodlar yordamida nazariy hisoblash mumkin. Issiqlik nurlanish nazariyasining asosiy maqsadi absolut qora jismning temperaturasi va to iq in uzunligi orasidagi bogianishni aniqlashdan iboratdir.

Bu sohada tajribalardan kelib chiqadigan xulosalar quyidagicha:

1).absolut qora jismning nurlanish spektri uzluksiz xarakterga ega.

2).har bir temperaturaga tegishli b oigan nurlanishning energetik taqsimotini ifodalovchi egri chiziqda aniq maksimum mavjud boiib, u temperatura oshgan sari qisqa to iq in uzunliklar sohasiga siljiydi.

1900-yilgacha tajribalardan olingan absolut qora jismning nurlanish spektri intensivligining egri chizigini nazariy jihatdan m aium b oigan klassik fizikaning fundamental qonunlari asosida tushuntirib boim adi . Klassik mexanika, statistik termodinamika va elektromagnit nazariyasining qonunlaridan foydalangan holda faqatgina Reley-Jins formulasini olindi

1900-yilga kelib Maks Plank absolut qora jism nurlanish muammosini hal etdi va issiqlik nurlanish spektrini aynan ifodalovchi formulani olishga muvaffaq b o id i. Ammo Plank buning uchun moddanurlanish o ‘zaro ta’siri haqidagi klassik fikrlarga mutlaqo zid b o ig an yangi g‘oya kiritishga majbur boidi. Uning g‘oyasiga asosan, elektromagnit nurlanish energiyasi uzluksiz ravishda emas, balki alohida diskret porsiyalar - kvantlar - holida atomlarda yutilishi va nurlanishi mumkin.

Shunday qilib, klassik tasavvurlarga g ‘oyat zid, mutlaqo yangi tushuncha kiritilish natijasida keltirib chiqarilgan Plank formulasi absolut qora jism nurlanishining natijalarini muvaffaqiyatli tarzda tushuntira oldi