Mustaqil ish fan

Nazorat qilish funktsiyasi bozor ishlab chiqarishning yakuniy natijalarini asosiy nazorat qiluvchi rolini o'ynaydi. Tovar va xizmatlarning nafaqat miqdori, balki sifati ham xaridorlar ehtiyojlariga qay darajada javob berishini bozor ochib beradi.
Vositachi funksiya mehnat natijalarini almashish maqsadida iqtisodiy jihatdan yakkalanib qolgan ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilarning uchrashuvini ta’minlaydi. Bozorsiz ijtimoiy ishlab chiqarish ishtirokchilari o'rtasidagi u yoki bu iqtisodiy va texnologik bog'liqlik qanchalik o'zaro manfaatli ekanligini aniqlash mumkin emas. Iste'molchi eng yaxshi sotuvchi-yetkazib beruvchini, sotuvchi esa - eng munosib xaridorni tanlash imkoniyatiga ega.
Axborot funktsiyasi doimiy o‘zgarib turadigan narxlar, kreditlar bo‘yicha foiz stavkalari, bozordagi tovar va xizmatlarga talab va taklif to‘g‘risida ob’ektiv ma’lumotlar orqali bozor ishtirokchilariga beradi.

Iqtisodiyot funktsiyasi iste'mol sohasidagi taqsimlash xarajatlarini (xaridorlarning tovar sotib olish xarajatlari) va aholi talabining ish haqiga mutanosibligini nazarda tutadi.
Bozor sub'ektlari manfaatlarini amalga oshirish funktsiyasi bu manfaatlarning o‘zaro bog‘lanishini A.Smit tomonidan shakllantirilgan tamoyil bo‘yicha ta’minlaydi: “Menga kerak bo‘lgan narsani bering, shunda siz o‘zingizga kerak bo‘lgan narsani olasiz...” eng kam xarajat. Ushbu manfaatlarning uyg'unligi bir-biriga zarur bo'lgan foydalilik almashinuvini va bozor bitimining ekvivalentligini nazarda tutadi.
Bozorning mohiyati va uning vazifalari mantiqan uning ijtimoiy takror ishlab chiqarish jarayonidagi rolini nazarda tutadi. Bozorning «funksiyasi» va «roli» tushunchalari bir-biri bilan chambarchas bog‘liqdir. Funksiya va rol, xuddi bir xil ob'ektiv jarayonni bilish bosqichlari. Funksiya bevosita hodisaning mohiyatini ifodalaydi va uni amalga oshiruvchi kategoriyaning rolini belgilaydi.
Ijtimoiy ishlab chiqarishda bozorning roli bunga asoslanadi:
1) "teskari" birlamchi ulanishlar yordamida nima, qanday hajmda va qanday tuzilmani ishlab chiqarish kerakligi haqida ishlab chiqarishga signal berish;
2) talab va taklif muvozanatini ta’minlash, muvozanatli iqtisodiyotni ta’minlash;
3) tovar ishlab chiqaruvchilarni ish samaradorligiga qarab farqlash va bozor talabini qondirishga e’tibor qaratish;
4) bozorning "sanitariya" roli raqobatbardosh korxonalarni yuvish va eskirgan ishlab chiqarishlarni qisqartirishgacha kamayadi.
Bozor- bu nafaqat tsivilizatsiya rivojlanishining barcha bosqichlariga u yoki bu darajada xos bo'lgan umumiy iqtisodiy kategoriya, balki ayni paytda u nafaqat iqtisodiy soha bilan cheklanib qolmasdan, balki o'z ichiga olgan murakkab ijtimoiy-falsafiy tushunchadir. xalqlar taraqqiyotining tarixiy, milliy, madaniy, diniy, psixologik xususiyatlari.
13. Talab har qanday mahsulot yoki xizmat uchun - bu iste'molchining ma'lum bir vaqt ichida ma'lum bir narxda ma'lum miqdordagi tovarlar yoki xizmatlarni sotib olish istagi va qobiliyatidir.
Farqlash:
· Individual talab - bu aniq sub'ektning talabi;
· Bozor talabi - barcha xaridorlarning ma'lum bir mahsulotga bo'lgan talabi.
Talab hajmi iste'molchilar ma'lum vaqt davomida ma'lum bir narxda sotib olishga rozi bo'lgan tovar yoki xizmat miqdori.
Talab miqdorining o'zgarishi talab egri chizig'i bo'ylab harakatlanishdir. Mahsulot yoki xizmat narxi o'zgarganda, qolgan barcha narsalar teng bo'lganda paydo bo'ladi.
Talab qonuni: boshqa narsalar teng bo'lsa, qoida tariqasida, mahsulot narxi qancha past bo'lsa, iste'molchi uni sotib olishga tayyor bo'ladi va aksincha, mahsulot narxi qanchalik yuqori bo'lsa, iste'molchi uni sotib olishga tayyor bo'lmaydi.