Mustail ishi

Geosiyosat. G.T.Bokl (geografik determinizmning atoqli namoyandasi 1821-1862) «Angliya sivilizsiyasi tarixi» deb nomlangan asarida o‘ziga xos iqlim va tabiatga ega bo‘lgan mustamlaka xalqlarining qoloqligini tushuntiradi va ijtimoiy tengsizlikning tabiiyligi haqida xulosa chiqaradi. Keyinchalik Boklning bu g‘oyalari geografik maktabdagi yangi yo‘nalish – geosiyosatni yaratdi. Demak geosiyosat ijtimoiy tengsizlikning tabiiyligi g‘oyasidir. Mazkur yo‘nalishning asosiy g‘oyalarini Germaniyada F.Ratsel va K.Xausxofer, Buyuk Britaniyada G.Makkinder, AQSHda A.T.Mexen va N.Spikmen, Shvetsiyada R.CHellen ilgari surdi.
“Geosiyosat” atamasini 1916 yilda birinchi bo‘lib ishlatgan R.CHellen o‘zining «Davlat hayot shakli sifatida» deb nomlangan asarida F.Ratselning sotsial-darvinistik g‘oyalarini rivojlantirdi. Bu g‘oyalarga muvofiq tabiiy sharoit jahon tarixida davlatlar rivojlanishining eng muhim omili hisoblanadi, davlatning o‘zi esa geografik muhitning turli omillari aholiga ko‘rsatgan ta’sir natijasida shakllangan biologik organizm sifatida qaraladi. Bundan Chellen u yoki bu davlatning hayot makoni uchun kurashi har qanday jonli organizm qonuni – yashash uchun kurash tabiiy qonunidan o‘zga narsa emas, degan xulosaga keladi. Uning fikricha, tor makonga ega bo‘lgan «yashovchan davlatlar» qat’iy siyosiy imperativga amal qilib, o‘z hududini istilochilik, mustamlakalarni qo‘lga kiritish yo‘li bilan kengaytirishga harakat qilishining zamirida ayni shu qonun yotadi. Boshqacha aytganda, urushlar, Chellen fikriga ko‘ra, nafaqat muqarrar, balki zarurdir.
Shu ko‘rinishda geosiyosat irqlar nazariyasi bilan bir qatorda nemis millatchilarining rasmiy siyosati negizini tashkil etdi va Ikkinchi jahon urushiga tayyorgarlik, «hayot makoni»ni qo‘lga kiritish va bosib olingan hududlarda yashovchi xalqlarning ommaviy qirg‘inini asosladi. Natsistik geosiyosatning taniqli namoyandasi Karl Xausxofer 1924 yildan «Geosiyosiy jurnal» nashr etib, bu geosiyosatning asosiy g‘oyalarini rivojlantirdi, Gitlerning «Mayn kampf» asarini yaratishga kuchli ta’sir ko‘rsatdi. Ikkinchi jahon urushidan keyin fashistik geosiyosat uning hayot makoni va irqiy ustunlik g‘oyalari bilan jinoiy ta’limotlar qatoriga kiritildi.


TESLAR
1.“Rigveda”da aytilishicha, olamning paydo bo‘lishida “……...”deb ataluvchi ibtido bosh rolni o‘ynagan.
A). asat B) adad C) odob
2. Qadimgi Xitoyda keng tarqalgan daosizmning asoschisi Lao-tszining fikricha, “borliq” asosida “……” yotadi.
A) asat B). dao C) adad
3.Empedokl (mil. av. 484-421 yillar) «borliq» atamasini bevosita ishlatmagan bo‘lsa ham, «barcha narsalarning to‘rt negizi» (………) haqida so‘z yuritilgan.
A) asat olov, havo, suv va er
B) dao olov, havo, suv va er
C). olov, havo, suv va er
4. Geografik determinizm asoschisi kim?
A). SH.L.Monteske B) J.Lamark C) H.Lamark
5. Geraklit fikriga ko’ra, tabiat nimalardan iborat?
A).(olov) uzluksiz B) (suv) uzluksiz C) (tuproq) uzluksiz 
6.Mashhur yunon faylasufi Geraklit Yyer yuzidagi hamma narsa…… …..dan kelib chiqqan deya uqtirar edi.
A) suv B). olov C) tuproq
7.Frakiyalik qaysifaylasuf  bizni qurshab turgan hamma narsa ko`zga ko'rinmaydigan maydamayda zarralar — atomlardan tashkil topgan degan ma'nodagi fikrni bayon etgan edi. 
A)Aflotun B)Arastu C). Demokrit 
8. Qaysi faylasufo‘zining «podsholar boshqaruvi haqida» asarida insonga avvalo 
ijtimoiy mavjudot sifatida, davlatga esa xalq farovonligi haqida g‘amxo‘rlik 
qiluvchi tashkilot sifatida yondashadi.
A). Foma Akvinskiy B)Arastu C) Demokrit 
9.Apologetika ortidan «cherkov otalari»ning falsafiy ta‘limoti – patristika (lot pater – ota) paydo bo‘lgan. patristikaning eng yorqin vakili Gippon (SHimoliy Afrika)dagi yepiskop …………… (354-430)dir. 
A) Foma Akvinskiy B). Avliyo Avgustin D) Demokrit 
10. Kimning fikri “Materiya shaklsiz mavjud bo‘lmaydi, shaklesa oliy shaklga
yoki «shakllarning shakli» - Xudoga bog‘liqdir. Xudo esa sof ma‘naviy mavjud.SHaklning materiya bilan birikuvi moddiy dunyo 
uchungina zarur. Boz ustiga materiya (Aristoteldagi kabi) ‗assivdir. Unga shakl faol tus beradi.”
A) Arastu B) Demokrit C). Foma Akvinskiy  
11. G‘arb Yevropa feodalizmi sharoitida ham qaysi dini hukmronlik qilgan.
A). Xristian B)Islom C) Budda
12. Avgustinning eng mashhur: asarlari qaysilar?
A) «Samo», «Insoniy shahar», «Tavba»
B). «Ilohiy shahar», «Insoniy shahar», «Tavba»
D) «Ilohiy shahar», «Insoniy shahar», «yovuzlik»
13.Aristotel ―Metafizika asarida kimning narsalarning vujudga kelish asosi sifatidagi g‘oyalar
haqidagi ta‘limotini rad etadi.
A)Arastu B) Demokrit C). Platon
14.Platon ―g‘oyalar dunyosi ―narsalar dunyosi‖ni vujudga keltirishini nazarda tutuvchi ob‘ektiv idealizm falsafiy tizimini yaratgan.
A). Platon B) Demokrit C)Arastu
15.Yunon faylasufi Diogen qanday talimotga asos qilib oldi.
A).Insonda hech qanday ehtiyojlar bo`lmasligi shart degan fikrni o`z ta'limotiga
B)Insonda barcha ehtiyojlar bo`lmasligi shart degan fikrni o`z ta'limotiga
C)Insonda barcha ehtiyojlar bo`lishi shart degan fikrni o`z ta'limotigaю
16. . Dekart koordinatalar sistemasi necha o‘lchovlik fazolarni aniqlaydi?
A 1 o‘lchovlik; B) 2 o‘lchovlik; C) 3 o‘lchovlik;
17. Germenevtika - bu...
A) ommaning mohiyati to‘g‘risidagi ta’limot;
B) haqiqatni bayon qilish san’ati va nazariyasi;
C) mantiqiy tafakkur shakllaridan biri;
18.Qadimgi Yunonistonda materiya harakati inkor etiladigan falsafiy ta’limotning asoschisi kim? A) Pifagor; B) Zenon; C) Ptolemey.
19. Deizm falsafasining tub mohiyatini anglatuvchi belgi nimadan iborat?
A) dunyoning ibtidosi deb «dunyoviy ruh»ning e’tirof etilishi;
B) tabiat moddiy substansiyaning namoyon bo‘lishi deb e’tirof etilishi;
C) tabiat - «dunyoviy ruh»ning hosilasi ekanligini e’tirof etadi, lekin tabiatning keyingi rivojlanishi tabiiy qonunlar orqali ro‘y beradi deb hisoblovchi ta’limot;
20. Qadimgi Yunon falsafasining eng ymymiy va alohida xususiyati nimada?
A) falsafaning alohida ijtimoiy ong bo‘lib shakllanganligida;
B) turli falsafiy oqimlarning shakllanganligida;
C) «falsafa - fanlarning fani» bo‘lib shakllanganligida;
21. «Aristotel falsafasining o‘ziga xosligi» nimada ko‘rinadi?
A) uning dualizmida; B) metafizik metodida;
C) uning materializmida;
22. Qadimgi Yunon falsafasida atomlar nazariyasining asoschisi kim?
A) Levkipp; B) Demokrit; C) Lukresiy;
23. Pifagor ta’limoti bo‘yicha «tabiatdan oldin ...»
A) moddiy substansiya mavjud deb tushunilgan;
B) geometrik shakllar va matematik sonlar mavjud bo‘lgan;
C) vaqt va fazo mavjud edi deb tushuniladi;
24. Platon ta’limotidagi ideal jamiyatda davlatni kimlar boshqarishi zarur deyilgan?
A) buyuk lashkarboshilar; B) faylasuflar;
C) saylanib qo‘yiladigan xalq vakili;
25. Xristianlikning qaysi oqimi Evropa va Lotin Amerikasida eng ko’p tarqalgan?
A) pravoslavie;
B) baptizm;
C) katolitsizm;
26. Islom dinigacha bo’lgan davr qanday ataladi?
A) joxiliya;
B) vassaniyya;
C) haniflik;
27. Totemizm qanday e’tiqodga asoslanadi?
A) ruhlarga;
B) toshlarga;
C) hayvonlarga.
28. Yahudiylik dini qaerda paydo bo’lgan?
A) Misr;
B) Arabiston;
C) Falastin.
29. Pravoslav oqimi nechta mustaqil soborga ega?
A) 12 ta;
B) 23 ta;
C) 8 ta;
30. Daosizm ta’limoti qaerda paydo bo’lgan?
A) Hindiston;
B) Yaponiya;
C) Xitoy;

1^ Vernadskiy V.I. Filosofskie mыsli naturalista. – M.: 1988. –S. 412.