|
Механик ўзгариши коэффициенти қуйидагича аниқланади:
Самарқанд 2010 йил учун K
( KEL KET ) 1000 (12332 15371) 1000 1,0
Самарқанд 2019 йил учун K
(KEL KET ) 1000 (8035 13809) 1000 1,5 %0
mo' А
3838,15
Сурхондарё 2010 йил учун K
(KEL KET ) 1000 (11600 12742) 1000 0,5
Сурхондарё 2019 йил учун K
(KEL KET ) 1000 (10378 13283) 1000 1,1
mo' А
%0
2599,5
Мутлоқ механик ўзгариш қуйидагича аниқланади:
Самарқанд 2010 йил учун
…
Самарқанд 2019 йил учун
MO' KEL KET
MO' KEL KET
1233215371 3039 киши
803513809 5774 киши
Сурхондарё 2010 йил учун
…
Сурхондарё 2019 йил учун
MO' KEL KET 1160012742 1142 киши
MO' KEL KET 1037813283 2905 киши
Умумий ўзгариш коэффициенти қуйидагича аниқланади:
Самарқанд 2010 йил учун
.........
Самарқанд 2019 йил учун
Кum. uz
Кum. uz
Kto' Kmo' 19,1 1,0 18,1 %0
Kto' Kmo' 21,9 1,5 20,4 %0
Сурхондарё 2010 йил учун
.........
Кum.uz
Kto' Kmo' 20,1 0,5 19,5 %0
Сурхондарё 2019 йил учун Кum.uz Kto' Kmo' 23,9 1,1 22,8 %0
Аҳолини такрор барпо этиш жараёнини тавсифлаш учун статистика дарсликларида рус земство статистики В.Н.Покровский номи билан боғлиқ бўлган “Ҳаётийлик коэффициенти”ни ҳисоблаш тавсия этилган.
Ҳаётийлик коэффициенти туғилганлар сонини ўлганлар сонига бўлиш йўли билан аниқланади:
T
Kh O'
Бу кўрсаткич туғилиш коэффициентини ўлиш коэффициентига бўлиш йўли билан ҳам аниқланиши мумкин. Агар бу нисбат натижаси 1 дан катта
Kt 1
Ko'
бўлса, у ҳолда мазкур регионда табиий ўсиш содир бўлган, агар бу нисбатан 1 дан кичик
Kt 1
Ko'
бўлса, у ҳолда мазкур регионда аҳолининг камайиши содир бўлган.
Демак ҳаётийлик коэффициентининг ўсиши аҳоли сонининг ошишига олиб келади ва аксинча.
Бизнинг ўрганаёиган ҳудудларимизда ҳаётийлик коэффициенти бирдан катта чиқади, яъни икки ҳудудда ҳам табиий ўсишга эга эканлигини кўришимиз мумкин.
2-жадвал Самарқанд ва Сурхондарё вилоятларнинг табиий ва механик харакати
кўрсаткичлари
|
2010
|
2011
|
2012
|
2013
|
2014
|
2015
|
2016
|
2017
|
2018
|
2019
|
|
Туғилиш коэффициенти, %0
|
Самарқанд
|
23,5
|
22,4
|
22,1
|
24,1
|
25,2
|
25,0
|
24,4
|
24,4
|
26,3
|
26,2
|
Сурхондарё
|
24,05
|
24,63
|
23,45
|
24,75
|
26,02
|
27,01
|
25,70
|
26,09
|
26,85
|
27,96
|
|
Вафот этиш коэффициенти, %0
|
Самарқанд
|
4,5
|
4,4
|
4,5
|
4,5
|
4,4
|
4,5
|
4,5
|
4,5
|
4,3
|
4,3
|
Сурхондарё
|
3,97
|
4,11
|
4,16
|
4,16
|
4,16
|
4,15
|
4,26
|
4,55
|
4,21
|
4,06
|
|
Мутлақ табиий ўзгариш, киши
|
Самарқанд
|
60951
|
59298
|
59135
|
67163
|
72452
|
72754
|
72149
|
73295
|
82655
|
84212
|
Сурхондарё
|
42657
|
45091
|
43203
|
47036
|
51015
|
54537
|
52258
|
53578
|
57561
|
62136
|
|
Табиий ўзгариш коэффициенти, %0
|
Самарқанд
|
19,1
|
18,0
|
17,6
|
19,7
|
20,8
|
20,5
|
19,9
|
19,9
|
22,0
|
21,9
|
Сурхондарё
|
20,1
|
20,5
|
19,3
|
20,6
|
21,9
|
22,9
|
21,4
|
21,5
|
22,6
|
23,9
|
|
Никоҳ тузиш коэффициенти, %0
|
Самарқанд
|
11,4
|
10,4
|
10,4
|
10,6
|
9,8
|
9,5
|
9,4
|
10,4
|
10,0
|
9,4
|
Сурхондарё
|
10,5
|
10,4
|
12,0
|
10,7
|
10,4
|
9,8
|
9,1
|
11,3
|
10,6
|
10,6
|
|
Никоҳдан ажрашиш коэффициенти, %0
|
Самарқанд
|
0,58
|
0,56
|
0,53
|
0,71
|
0,80
|
0,86
|
0,92
|
1,09
|
0,99
|
0,90
|
Сурхондарё
|
0,24
|
0,29
|
0,32
|
0,43
|
0,58
|
0,61
|
0,58
|
0,73
|
0,74
|
0,73
|
|
Келганлар коэффициенти, %0
|
Самарқанд
|
3,9
|
3,9
|
2,8
|
3,7
|
3,2
|
3,0
|
2,8
|
2,8
|
3,2
|
2,1
|
Сурхондарё
|
5,5
|
5,2
|
5,4
|
5,7
|
4,7
|
4,9
|
5,3
|
5,8
|
4,7
|
4,0
|
|
Кетганлар коэффициенти, %0
|
Самарқанд
|
4,8
|
5,1
|
4,1
|
4,5
|
4,2
|
4,0
|
4,1
|
4,1
|
4,2
|
3,6
|
Сурхондарё
|
6,0
|
5,8
|
6,0
|
5,4
|
5,2
|
5,5
|
5,9
|
6,5
|
5,4
|
5,1
|
|
Механик ўзгариш коэффициенти, %0
|
Самарқанд
|
-1,0
|
-1,2
|
-1,3
|
-0,7
|
-1,0
|
-1,0
|
-1,2
|
-1,3
|
-1,0
|
-1,5
|
Сурхондарё
|
-0,5
|
-0,6
|
-0,7
|
0,3
|
-0,5
|
-0,5
|
-0,6
|
-0,7
|
-0,7
|
-1,1
|
|
Мутлақ механик ўзгариши, киши
|
Самарқанд
|
-3039
|
-3917
|
-4415
|
-2453
|
-3347
|
-3557
|
-4423
|
-4946
|
-3757
|
-5774
|
Сурхондарё
|
-1142
|
-1306
|
-1521
|
755
|
-1079
|
-1279
|
-1463
|
-1678
|
-1888
|
-2905
|
|
Умумий ўзгариш коэффициенти, %0
|
Самарқанд
|
18,1
|
16,8
|
16,3
|
19,0
|
19,9
|
19,5
|
18,7
|
18,5
|
21,0
|
20,4
|
Сурхондарё
|
19,5
|
19,9
|
18,6
|
20,9
|
21,4
|
22,3
|
20,8
|
20,9
|
21,9
|
22,8
|
Аҳолини истиқболдаги сонини аниқланш
Аҳолининг перспектив (истиқболдаги) сонини ҳисоблаш глобал ва ёшни силжиш усуллари ёрдамида ҳисобланиши мумкин.
Глобал усулда ҳисоблашда аҳолининг йил бошидаги сони (А0), табиий ўзгариш (Ктў) ёки умумий ўзгариши коэффициентлари бошланғич маълумот вазифасини бажаради. Ҳисоблаш қйидагича бажарилади:
Кto' Кto'
А1 А0 1
1 1 К
; А2 А1 1
1 1 К
ва ҳ.к.
2 to' 2 to'
бу ерда А1 ва А0-аҳолининг жорий йил охиридаги ва кейинги йил бошидаги сони;
Kto' -табиий ўзгариш (ёки умумий ўзгариш) коэффициентлари;
Kto'
1 1 K
А0 1 - жорий йилда аҳоли сонининг қўшимча ўзгариши, яъни
2
Kto'
to'
A1 A0 1
1 1 K
А1 2 - кейинги йилда қўшимча ўзгариши лозим бўлган аҳоли
2 to'
сони, яъни
A2 A1 2
Бу усулни қўллаш тартибини қуйидаги Самарқанд ва Сурхондарё вилоятлари мисолида кўриб чиқамиз.
Самарқанд вилояти:
Кto'
1. А1 А0 1
1 1 К
2 to'
0,0204
1
А2020 3838,15 1
3917,26 минг киши
1 0,0204
1
А2025 425032 1
4337,92
1 0,0204
минг киши
2
Сурхондарё вилояти:
А2020 2599,5 1
0,0228
2659,45
минг киши
1 1 0,0228
1
А2025 2913,41 1
2980,60 минг киши
1 0,0228
2
расм. 2020-2025 йилларда Самарқанд ва Сурхондарё вилоятларининг
доимий ўртача йиллик аҳоли сони прогнози, минг киши
2-расмдан кўриниб турибдики, Самарқанд вилоятининг ўртача йиллик аҳолиси 2025 йилга бориб 4337,92 минг кишини ташкил этишини прогноз қилдик. Сурхондарё вилоятида эса 2980,6 минг кишига етишини прогноз қилдик.
Do'stlaringiz bilan baham: |
