Мустақил иш мавзу: Узатиш тенгламалари ва параметрлари. Тўрт қутбликлар

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ВА КОММУНИКАЦИЯЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ВАЗИРЛИГИ


МУҲАММАД АЛ-ХОРАЗМИЙ НОМИДАГИ ТОШКЕНТ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ

ЭЛЕКТРОНИКА ВА РАДИОТЕХНИКА КАФЕДРАСИ
МУСТАҚИЛ ИШ
Мавзу: Узатиш тенгламалари ва параметрлари .Тўрт қутбликлар.
Бажарди: Хусан мўминов
Текширди: ________________


Тошкент 2020


Мавзу :Узатиш тенгламалари ва параметрлари .Тўрт қутбликлар.
Режа:

1. 
   Тўртқутбликлар ҳақида умумий маълумот.
   
2. 
   Тўртқутбликнинг Т-симон эквивалент схемаси.
   
3. 
   Тўртқутбликнинф П-симон эквивалент схемаси.
   
4. 
   Тўртқутблик коеффисиентларини тажриба ёрдамида аниқлаш.
   
5. 
   Тўртқутбликнинг салт ишлаш ва қисқа туташиши.
   
6. 
   Исталган юклама учун тўртқутбликнинг кириш қаршилиги.
   
7. 
   Тўртқутбликнинг узатиш тенгламалари.
   
8. 
   Тўртқутбликнинг характеристик параметрлари.
   

Тўртқутбликлар ҳақида умумий маълумотлар

Иккита чиқиш ва Иккита кириш қисмаларига эга бўлган занжирнинг қисми тўртқутблик деб аталади. Бунда тўртқутбликнинг энергия манбаига уланадиган қисмалари кириш, юклама уланадиган қисмалари эса чиқиш қисмалари ҳисобланади.
Електр схемаларда тўртқутблик 1-1ъ кириш ва 2-2ъ қисмалари бўлган тўғри тўртбурчак кўринишда белгиланади (1-расм, а).
Електр энергияни узатиш линияси (1-расм, б), трансформатор (1-расм, в), ростланувчи резистор (1-расм, г), тўғрилагич қурилмаси, кўприк схемалари, электр филтрлар, кучайтиргичлар ва бошқа кўпгина қурилмалар тўртқутблик сифатида қаралиши мумкин. Агар тўртқутблик ичида энергия манбаи мавжуд бўлса, у ҳолда у актив, акс ҳолда эса пассив деб аталади ҳамда тўғри тўртбурчак ичига мос равишда А ва П ҳарфини ёзиш билан фарқланади. Агар тўртқутблик фақат чизиқли элементлардан ташкил топган бўлса, у ҳолда у чизиқли тўртқутблик, таркибида ҳеч бўлмаганда битта ночизиқ элементи бўлган тўртқутблик эса ночизиқ тўртқутблик деб аталади.

1-расм.

Агар тўртқутблик қисмалари ўрни алмаштирилганда, яъни кириш қисмалари юкламага, чиқиш қисмалари энергия манбаига уланганда, унинг кириш ва чиқиш токлари ўзгармаса, у ҳолда бундай тўртқутбликлар симметрик, акс ҳолда эса носимметрик деб аталади. Тўртқутблик элементларининг ўзаро уланиш схемаларига кўра Т-симон (2-расм, а), Т-симон (2-расм, б) ва П-симон (2 —расм, в) алмашлаш схемали тўртгутбликларга бўлинади.

в)
2-расм.

Тўртқутбликни ҳисоблаш деганда унинг умумлашган параметрларидан фойдаланиб кириш ва чиқиш ток ва кучланишларини топиш тушунилади. Ихтиёрий пассив тўртқутбликда кириш токи И₁ ва кучланиши У₂, унинг чиқиш токи И₂ ва кучланиши У₁ қуйидаги иккита асосий тенглама билан ифодаланади:

(1)
(2)

бу ерда А, Б, C, Д - тўртқутбликнинг комплекс коеффитсиент (доимий) лари. Бу коеффитсиентлар тўртқутблик элементларининг уланиш схемаларига ва элементларнинг характерига боғлиқ бўлиб, А Б – C Д = 1 муносабат билан аниқланади.

Тўртқутбликнинг юқорида келтирилган асосий тенгламалари асосида унинг турли хил алмашлаш схемаларини ҳосил қилиш мумкин. Бу схемалар тўртқутблик умумий хоссаларини таҳлил қилишни осонлаштиради. Амалиётда кўпинча Т-симон ва П-симон алмашлаш схемалардан кенг фойдаланилади.