Musayev A. N. hamda Jumanazarov S. larning "Buxgalteriya hisobi" kitobida

Oʻzbekiston Respublikasi Moliya vazirining 2002-yil 27-dekabr №140 sonli
buyrugʻiga binoan (AV 24.01.2003-yil №1209) mulkchilik shaklidan qat’iy nazar tadbirkorlik faoliyatini olib borayotgan barcha yuridik shaxslar (bank, sugʻurta va budjet tashkilotlaridan tashqari) yagona shakldagi buxgalteriya balansini tuzadilar. Xoʻjalik yurituvchi sub’yektning oʻz mablagʻlari aktivlaridan majburiyatlarini ayirganiga teng. Buxgalteriya balansining xususiyati boʻlib, uning aktiv qismi boʻyicha umumiy summasi passiv qismi boʻyicha umumiy summasiga teng kelishidir.
Yuqorida nomi keltirilgan Yevropaning moliyaviy va iqtisodiy Investopedia.com saytida esa Jeyson Fernando (iqtisodchi va yirik investor) balans haqida quyidagicha xulosalar beradi:
ASOSIY XULOSALAR

• 
  Buxgalteriya balansi - bu kompaniyaning aktivlari, majburiyatlari va aktsiyadorlik kapitali haqida hisobot beruvchi moliyaviy hisobot.
  
• 
  Buxgalteriya balansi biznesni baholash uchun foydalaniladigan uchta asosiy moliyaviy hisobotdan biridir.
  
• 
  U nashr sanasi bo‘yicha kompaniyaning moliyaviy holati (uning mulki va qarzi) haqida qisqacha ma’lumot beradi.
  
• 
  Balans aktivlarni majburiyatlar va aktsiyadorlar kapitali yig'indisiga tenglashtiradigan tenglamaga amal qiladi.
  
• 
  Asosiy tahlilchilar moliyaviy koeffitsientlarni hisoblash uchun balanslardan foydalanadilar.
  

Aktivlarga esa quyidagicha ta’rif beriladi:

Ushbu segmentdagi hisoblar likvidligi bo'yicha yuqoridan pastga qarab sanab o'tiladi. Bu ularni naqd pulga aylantirishning qulayligi jihatidan. Ular aylanma mablag'larga bo'linadi, ular bir yil yoki undan kamroq vaqt ichida naqd pulga aylantirilishi mumkin; mumkin bo'lmagan uzoq muddatli yoki uzoq muddatli aktivlar.


Izoh: Ya’niki likvidligi yuqori bo’lgan va muddadi jihatidan eng yaqini bo’lgan aktivlar birinchi bo’lib, likvidligi va muddati jihatidan uzoqroq va pastroqligi bo’yicha joylangan. Respublikamiz hududlaridagi Buxgalteriya balanslarida esa bu umuman teskari holatda tuziladi. Ya’ni uzoq muddatli aktivlar ilgari, joriy aktivlar esa keying o’rundan joy oladi

Quyidagi rasmda Apple, Inc. kompaniyasining qiyosiy balansiga misol keltirilgan. Ushbu balans kompaniyaning 2020-yil sentabridagi moliyaviy holatini kompaniyaning oldingi yildagi moliyaviy holati bilan taqqoslaydi

*Quyida buxgalteriya balansining aktiv qismi

Current assets-joriy aktivlar

• 
  Cash and cash equivalents- Pul mablag'lari va ularning ekvivalentlari
  
• 
  Marketable securities- sotiladigan qimmatli qog'ozlar
  
• 
  Accounts receivable- Kutilgan tushim.
  

….
Non-current assets-Nojoriy aktivlar

• 
  Marketable securities- sotiladigan qimmatli qog'ozlar(muddat jihatidan uzoqroq oraliqda)
  
• 
  Property, plant and quipment- Asosiy vositalar va jihozlar
  

….