Мурзо улугбек номидаги узбекистон миллий университети

Касалликнинг оғир кечишига олиб келувчи хавф омиллари

Download 1,83 Mb. bet 3/10 Sana 24.02.2022 Hajmi 1,83 Mb. #193936

Bog'liq
2 5465244381197897274

Bu sahifa navigatsiya:

• 2.2. “Covid-19” касаллигини келиб чикиши

Касалликнинг оғир кечишига олиб келувчи хавф омиллари

 60 ёшдан катталар (ёш катталашган сари хавф ортади)  Мавжуд касалликлар: диабет, гипертония, ўпканинг сурункали касалликлари касалликлар, буйрак сурункали касалликлари иммуносупрессия васаратон– юқори ўлим кўрсаткичи билан боғлиқ.  чекиш. юрак касалликлари, , цереброваскуляр

Бемор ўпкасида COVID -19 касаллиги юзага келишига сабаб бўлувчи SARS-CoV-2 вируси бошқа коронавирус турлари каби тахминан ҳар ойда мутацияланувчи РНК-вируслар қаторига киради.

Шунингдек, вируснинг турли вариантлари борлиги нега унинг турли минтақаларда ҳар хил интенсивликдаги инфекция тарқалиши тўлқинларига сабаб бўлиши ва ушбу вируснинг нега турли одамларда турли даражадаги оғирлик билан кечишини тушунтиради.
COVID-19 нинг енгил формаси билан касалланган беморни қаерда даволаш — тиббиёт муассасасидами ёки уйдами, — ҳақидаги қарор ҳар бир аниқ ҳолатда қабул қилиниши кераклиги кўзда тутилган. Бу ерда муҳим мезонлардан бири бу — ҳолатнинг бирдан ёмонлашувининг мавжуд эмаслиги, шунингдек, беморнинг уй шароитини баҳолаш ҳам муҳим.
Шунингдек, жумладан ринитни уйда даволаш учун, бурун битганда ва бошқа бир қатор ҳолатларда яна бошқа тавсиялар ҳам берилган. Касалликнинг енгил турида яхши овқатланиш керак бўлади, албатта, илиқ ҳолда, вазннинг ҳар бир килограммига нисбатан 30 миллилитр ҳисобида (организмдан заҳарларни қувиб чиқариш, шиллиқ пардани намлаб туриш ва томоқ-бурундаги ажратмаларнинг ажралишини енгиллаштириш мақсадида).

Вирус 3 соатдан бир неча кунгача ташқи муҳитда, муайян муддатлар ва бир қатор шароитларга боғлиқ ҳолда тирик туриши мумкин. Масалан, ташқи муҳитнинг тури, ҳарорати ва намлиги. Шунинг учун буюмлар сиртларини, эшик тутқичларини, техник асбобларни, юз соҳаси билан контактда бўлганлиги учун мобил телефонларни ва шунга ўхшаш нарсаларни дезинфекция қилиш муҳимдир.

• 
  Коронавирус инфекцияси профилактикаси бўйича 7 қадам :
  

1 . Жамоат жойларига борманг: савдо марказлари, спорт ва томошалар, жамоат транспортларида эҳтиёт бўлинг.
2. Нотоза қўллар билан кўз, юз ва оғизга қўл теккизманг.
3. ЎРВИ белгилари (йўтал, аксириш, ҳарорат кўтарилиши) бор одамларга яқинлашманг.
4. Ҳар сафар кўчага чиққанда қўлларни совунлаб яхшилаб ювинг, компьютер, телефон ва бошқа қурилмаларни тозалаб туринг.
5. Гажетлар, пультлар, идора техникаларини дезинфекцияланг.
6. Яқиндан ва қўл бериб кўришишдан сақланинг.
7. Шахсий гигиена воситаларидан (сочиқ, тиш чўткаси) фойдаланишга жиддий эътибор беринг.


2.2. “Covid-19” касаллигини келиб чикиши .
2019 йилнинг декабр ойи ўрталарида бошланган янги коронавирус (2019-nCoV) эпидемияси кейинчалик бутун дунёни камраб олди. Текширувлар натижасида ушбу коронавирус ўзининг генетик тузилишига кўра 2002 йили Хитойнинг Гуандун вилоятида пайдо бўлган «оғир даражадаги ўткир респиратор синдроми» (инг: «SARS» Severe acute respiratory syndrome) коронавируси билан ўзаро ўхшаш жиҳатлари мавжудлиги аниқланди. Коронавирус қаердан келиб чиқди? Даҳшатли вирус илк бора Хубэй вилоятининг Ухан шаҳрида жойлашган Хуанан номли ҳайвон ва денгиз маҳсулотлари бозорига алоқадор бўлган маҳаллий аҳоли вакилларида намоён бўлган. Мазкур бозорда истеъмол учун денгиз маҳсулотлари, ит гўшти, илонлар ва ҳатто кўршапалаклар ҳам сотилган. Тахминларга кўра, коронавирус ҳайвон организмида мутацияга учраган. Сўнгра инсонга юққан. Илк бошда коронавирус ўчоғи денгиз маҳсулотлари деган фикр илгари сурилди. Лекин, касаллик белгилари зотилжам (пневмония) билан бошланишига кўра, унинг юқиши ҳаво орқали амалга ошиши маълум бўлди. Ва бу версия нотўғри бўлиб чиқди. Кейинчалик, экспертлар «2019-nCoV» кўршапалакларда аниқланган коронавирус билан яна бир манбаси номаълум коронавируснинг ўзаро чатишиб, гибридлашувидан ҳосил бўлган деган тўхтамга келдилар. Кейинги босқичда эса коронавирус одамларга илонлардан юққан деган версиялар ҳам ўртага чиқди. Вирус тарқалиш географияси кенгайиб бормоқда.

Жорий йилнинг 28 январига қадар дунё бўйича 4474 та янги коронавирусни юқтириш ҳолати аниқланган бўлиб, улардан 4409 таси Континентал Хитойда қайд этилган. Континентал Хитой дейилганда Гонконг ва Макао хориж Хитой Халқ Республикаси ва Тайвань давлатлари тушунилади. Гонконг ва Макао административ бирликлари махсус статусга эга.

Янги коронавирус юқтирган беморлардаги касалликнинг илк клиник симптомлари 2019 йилнинг 8 декабридан олдинроқдан намоён бўлди. Касаллик эпидемияси ҳақидаги хабарлар биринчи бўлиб 2019 йилнинг 31 декабрида пайдо бўлган.
22 январдан бошлаб Ухан шаҳри карантин мақсадида ёпиб қўйилди. Барча жамот транспортлари қатнови тўхтатилди. Шаҳарга кириш-чиқиш буткул тақиқланди. 24 январдан бошлаб Уханга яқин бўлган Хуанган, Эчжоу, Чиби ва Чжицзян шаҳарлари ҳам карантинга олинди. Хитой ҳукумати жами 14 шаҳарга кириш-чиқишни ёпиб қўйди. Бахтга қарши, ушбу ўлим ташувчи вирус Хитойнинг Тибетдан бошқа барча вилоят даражасидаги административ бирликларида топилди.
Хитойликлар одатда ўзларининг янги йил байрамларини ўта дабдаба билан нишонлайдилар. Расман 15 кун дам оладилар ва янги йил киришидан олдин ва кейин мамлакат ичида саёҳат қилганлари каби хорижга ҳам саёҳатлар уюштирадилар. Бунинг натижасида коронавирус дунё бўйлаб тарқалиш хавфи пайдо бўлмоқда. Зотан, шу чоққача умумий 19 давлатда янги коронавирусга чалиниш ҳолатлари аниқланди.

Коронавирус қай даражада юқумли?

Хитой расмийлари вирус одамдан одамга ҳаво орқали ўтиш хусусиятига эга эканлигини тасдиқлашди. Беморларга хизмат кўрсатаётган касалхоналардаги бир қанча тиббиёт ходимларининг мазкур вирус билан касалланиб қолганлиги ҳам унинг юқумли эканлигини тасдиқлайди. Хитойлик мутахассисларнинг таъкидлашича, вируснинг инкубацион даври 2 кундан 12 кунгача чўзилиши мумкин. Лекин, ўртача, 7 куни ташкил этади. Яъни, коронавирус инсонга юққандан кейин 2 кундан 12 кунгача ўз симптомларини зоҳир қилмаслиги мумкин. Энг ёмони, бу вақтда ўз баданида мазкур вирусни ташувчи киши ўзининг хасталанган .
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) коронавирус келиб чиқиши ҳайвонларга бориб тақалади, деб ҳисобламоқда. Бу ҳақда ЖССТнинг расмий вакили Фадела Чаиб Женевада ўтказилган брифингда маълум қилган. «Мавжуд барча далиллар ушбу вирус ҳайвонлардан келиб чиққанлигини кўрсатмоқда. Вирус яратилмаган, у билан лаборатория тажриба ўтказилмаган. Катта эҳтимол билан унинг экологик манбаи кўршапалаклардир. Бироқ вирус қандай йўл билан одамга юққанини аниқлаш зарур», — деган у ва ҳозирча бунга сабаб бўлган «ўртакаш» топилмаганини таъкидлаган. Эслатиб ўтамиз, январь ойи охирида АҚШ республикачи-сенатори Том Коттон коронавируснинг сунъий равишда яратилганини тахмин қилган ва Хитойда ягона 4-даражадаги, дунё бўйича энг хавфли патоген миркоорганизмлар устида ишловчи суперлаборатория мавжудлигини билдирганди.
Бундан ташқари, Fox News телеканали ҳам коронавируснинг Уханда лаборатор шароитда яратилганини тахмин қилган. Телеканал коронавируснинг кутилмаганда институт ходимларидан бири тасодифан инфекцияни юқтириб олиши оқибатида тарқалиб кетган бўлиши мумкинлиги ҳақидаги гипотезани илгари сурган.
Нобель мукофоти соҳиби Люк Монтанье ҳам вируснинг Ухандаги лабораторияда ишлаб чиқилгани ҳақида фикр билдирган.
Хитой Ташқи ишлар вазирлиги вакили Чжао Лицзян эса ушбу тахминларга жавобан Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти коронавируснинг сунъий синтез оқибатида пайдо бўлганлигини тасдиқламаганини қайд этган. Ухань вирусология институти раҳбари Юань Чжимин бугунги кун олимлари янги турдаги коронавирусдек вирусни сунъий тарзда яратиш учун етарли билимга эга эмас, деб айтган.
Пентагон COVID-19 коронавируси лаборатория шароитида эмас, балки табиий усулда келиб чиққан деб ҳисобламоқда, аммо разведкада бу борада якуний хулосалар йўқ.

Download 1,83 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: