Муратбай нызанов ашык

— Не нэрсе?
— Капа болмайман деп айт.
— MaFaH байланыслы ма?
— Ауа.
— Сол нэрсе сени меннен узаклатыуга себепши болып 
па еди?
— Дэл таптыныз.
— Онда оны маган керсетиуиннин кэжети жок.
— Олай емес. Ол хэзир езинин тэсир кушин жогалткан 
Саган керсетемен де, кейин жыртып таслайман.
— Керсет.
— Кейин бирак, менин гэпимди сабыр-такат пенен 
тынлайсан.
— Мейли.
Ханзада Исмайылга исенернн де, исенбесин де билмей 
тургандай екиленип, сумкасынан дэптер шыгарды. Оны 
бараклап отырып, ншннен уш ели кагазлы алды.
- М э .
Исмайыл кагазды колына атды.
«Справка
Бериледи усы справка жоллас Жамалов Исмайылга. Ол 
1938-жылы 17-декабрьдс туберку.лёзга карсы диспансердин 
Шымбай район.пык пунктинде есапка алынды.
Диагноз: екпе туберкулеэн
Терапевт' калы, мер орны».
Исмайыл справканы калына услары менен ийегине бир 
колын тире», ойланып калды.
— Айттым Fort, капа болм айсан ба, деп. MaFaH бер! 
— Ханзада жу^ап кутпестен справканы 
Исмайылдын колы­
хан алып, майда-майда кылып жыртып, сумкасына таслады.
147

---

Арада бираз унсизлик хуким сурди.
— Тууры, — деди И смайыл ойшан.. — Справканын, хещ 
р эл ет и ж о к . М е н а й ы п к е р м е н . в з и м н и н етм и ш теги
наукасым хаккында айтыуды умытыппан. Бэлким, корыккан 
шырарман айтыуга!
— К,ояройса енди! — Х ан за д а И с м а й ы л д ы н ийнине 
басы н суйеди. — Б и лесен бе, маган бул справкан ы ким 
экелди?
— Ким экелгени нин эхм ийети жок.
-Б а-ар... Каникул тамамлана келе в т е ге н касында бир 
жигит пенен уйге келди. Билсем мени айттырып келген екен. 
Апам оларра шай демлеп бери^имди тапсырды. Ш ай бердим. 
С он ш э^ле писирдик. Оны да жеп болды. Табарын алдым. 
К оллары на суу куйдым.
Л э г е н д и п еч ти н к а сы н а к о й ы п , е н д и ш ы райы н деп 
турранымда:
— Кдрындасым, бир заман еглен,— деди ©теген. Тусинбе- 
гендей болы п сауал н эзери н д е карады м . Б олм аса билип 
турман 
fo
.
— М ен ш ылым шегип келейин, — деп касындары жигит 
турып кетги.
— Д изе бугин! — деди вт еген ез уйимде ези м е мирет 
етип.
Д эстурханньщ бир муйешинде бир дизелеп отырдым.
— Бизин неге келгенимизди сезген шырарсан? — деди ол 
гэп баслап. Ундемедим. Ол гэпин дауам етги. — вкен и з бизди 
б ир-би ри мизге м ин эсип керипти.
— Сиз де мени езинизге минэсип кердиниз бе? — дедим 
о н ы н гэп и н белип.
— в л б е т т е ! — д е д и ол к у у ж ы н л а п . — Ел т а н ы г а н
а д ам н ы н кы зы сы з.
— Егер мен сизди езиме минэсип кермесем ше? — OFaH 
г э п и н и н изин айттырмай, кесе белден белип тасладым.
— Н е-е?! — д ед и ол тан л ан ы п . М енн ен ондай жууап 
к у т п еген б о лса кер ек . — М ен н ен еткен кандай жигитти 
м и н эс и п к ер м ек ш и единиз?!
— О ны хэр ким ге айта бермеймен.
— Айта б ерм есен -эм билемен.
— Б и л и п турсаны з неге келдиниз?
148

---

_ Ол aKMaFbiH, бойы жетпейтугын жерге асылып жур!
__ деди кекшийип. Басымды кетерип, 
o f s h
гэзеп пенен
ти 
гил дим.
— Менин сизге баска айтар гэпим жок, — деп орнымнан 
турмакшы болып едим, ол азымаз иркилиуимди етиниш 
етти.
— Билесен бе, Ханзада, «кызды ким айтпайды, кымызды 
ким ишпейди». Айтса айтыпты бир уакта, кешеде кала 
бермей ме? М енин саган жаушы жиберип койганыма бир 
жыл болды.
— Онын жаушыдан втимлирек сез айткднына еки жыл!
— дедим мен.
— Бола берсин. «Тулыпка мениреп калады».
— Ким менирейтугынын уакыт керсетер.
Турмакшы болганымда ол мени тагы отырплзды хэм усы
справканы усынды. Окьщым. Лекин, ун катпадым.
— Енди билдин бе? — деди ол мардыйып. — Мен саган 
уйлениу аркалы сени улкен бахытсызлыктан саклап 
калмакшыман. Хэзирге шекем бул кеселден айыгып кеткен 
адам жок. Акыры аянышлы елим менен тамам болады. Сен 
ышкы лэззетине тойм ай-ак жесир каласан! Балаларын 
жетим болады. Л еки н , олардын жетимлиги де узакка 
барм ай ды . С еб еб и , н э си л кууалайтугын бул ауырыу 
балалары нды ем ирден ерте алып кетеди. Сен калган 
емиринде перзент дагында куйип жасайсан!
Онын хэр бир сези жулыныма пышак суккандай шан- 
шылар еди. Биз ортада ышкы мухаббат деген гэплерден ауыз 
ашпадык. Онын аузынан мусийбет сезлери шыгар еди.
— Эне, сонда кеш болады, Ханзада! Жудэ кеш болады. 
Экеннин хэмели сени бул хижран азабынан куткарып ала 
алмайды Сен...
— Ж етер! — О р н ы м н а н уш ып турдым да сыртка 
атлыктым. Сыртта ты н-тынлап турган жигиттин басына 
капы урылайын деп калды. Ол маган хурей менен тигилип, 
ишке кириуге асыкты.
Кеште анам касыма келди. Бираз ундемей отырды.
— Обком балага не жууап айтайык? — деди элленемирде.
— Кдлынлыгын обкомнан излей берсин! —дедим мен.
149

---

— Кой, ейдеме, билип турып езинди отка урма. Биз саган 
жаманлыкты рауа керемиз бе? Л еген-леген кан 
кайтарганларын баска да керген адамлар бар.
Менин жаман кез бенен караганымды сезип, анам 
иркилип калды.
— Неге жаман кезин менен карайсан, анан дурыс 
айткдн, — деди Исмайыл усы жерде гепке араласып. — Лекин, 
леген-леген емес, лэкки-лекки деген дурысырак болар еди.
Ханзада айтып киятырган гепинин изин умытып калды.
— Сейтип..?
— Сейтип, бир хэптеге дейин апама жууап бермедим. Бир 
куни кеште агам алдына шакырды.
— Айсулыу кызапан ядында барма? — деди ол маган 
негедур буннан онлаган жыл бурын елип кеткен, езинин 
тууыскан ежапасын еслетип.
— Билемен, — дедим мен.
— Шырайлы хаял еди я?
Ундемедим. Хдкыйкатында Айсулыу кыз апам сексенге 
шыкканша ажарын жойтпаган нашар еди.
— Кудияр жезденди еслей аласан ба, Айсульг апамнын 
куйеуи.
— Як. Оны кергеним жок.
— Ауа, айткандай, ол уакта сен кишкене един. Сол 
жездемиз бетинин сау жери жок котыр еди. Экемиз 
Кудиярдын екесине сез берген. Буны еситкен Айсулыу 
ежапамыз езин жерге урды, аспанга шапшыды. Бир куни 
агам:
— Кызым, бармайсан ба? — деди.
— Як, — деди ежапамыз. — Баска кимге кет десен 
кетейин, буган...
— Кемпир! — деп агам ежапама гепинин изин 
айттырмады. — Маган хасамды екелип бер. Керегедеги ат 
дорбаны да ала кел. Бугиннен баслап мойныма дорба асып, 
хак жолында деруиш боламан. Ата тилин алмаган перзент 
пенен бир шанаракта турмайман, — деди де сыртка шьна 
берди. Хэммемиз жалындык, кайтпады. Сонда Айсулыу 
ежапам агамнын аягына бойын таслап жылады.
— Агажан, кешир! Енди гепинди кайтарсам