Muqaddima

SUVDA ERIYDIGAN VITAMINLAR 
Vitamin  B
1
—tiamin.  Kashf  etilgan  vitaminlarning  birinchisi. Tarkibida amin  guruhi 
borligi va  hayotiy  ahamiyatga  ega ekani sababli <> deb  atalgan. Katta  yoshli 
odam kuniga 1—2 mg vitamin B
1 
ga muhtoj boladi. 
Boshoqli  va  dukkakli  o`simliklarda,  jigar,buyrak  va  yurak  to'qimalarida  bu  vitamin 
ko
‘
p.  Vitamip  B
1
  uglevodlar,  oqsillar  va  yoglar  almashinuvvda  ishtirok  etadi.  0
‘
sish 
jarayoni,  me‘da  tizimining  motor  va
y
  sekretor  faoliyati  uchun  muhim.  Bu  vitaminning 
yetishmovchiligi  beri-beri  degan  kasallika  olib  keladi.  Uning  belgilari:  polinevrit 
(periferik nervlarning yallig‘lanishi) yurak va hazm tizimi faoliyatlari buzilishi. 
Vitamin  B
2
—riboflavinga  kundalik  ehtiyoj  2—3  mg.  Asosiy  manbai:  boshoqli  va 
dukkakli  o'simliklar,  jigar,  buyrak,  yurak,  go'sht  sut,  tuxum.  Homila  va  bolaning  o'sib 
rivojlanishi  uchun  zarur.  Vitamin  B2  yetishmovchiligi  ко
‘
  z  tuzilmalari  va  shilliq 
pardalar shikastlanishiga olib keladi. 
Vitamin B
3
 —pantoten kislota. Bir kunlik zarur miqdor 10 mg. Bu vitamin boshoqli 
va  dukkakli  o'simliklar,  kartoshka.  jigar,  tuxum,  ba‘zi  baliqlarda  ko
‘
p  boladi  Yog
s
 
kislotalar,  tireoid  gormonlar,  asetilxolin  va  boshqa  muhim  moddalarning  sintezi  uchun 
zarur.  Yetishmovchiligi  nimjonlikka,  bosh  aylanishiga,  nevritlarga,  teri  va  shilliq 
pardalar shikastlanishiga olib keladi. 
Vitamin B
6
— piridoksin. Kundalik ehtiyoj 1,5—3 mg. Asosiy manbalari: boshoqli va 
dukkakli o‘sim!iklar, go'sht, baliq, pishloq. Qon hosil bo`lishi, fermentlar sintezlanishi va 
umuman  oqsil  almashinuvi,  yog‘larning  jigarda  to'planib  qolmasligi  uchun  zarur. 
Yetishmovchiligi tutqanoq kasalligi va kamqonlikka olib keladi. 
'Vitamin В
12
— siankobalarnin, Kundalik ehtiyoj bor yogi 2 mikrogramm. Manbai baliq 
va hayvonlar jigari. Uni vitamin B
6
 bilan bir qatorda ichak mikroblari 
sintezlaydi.  So‗rilishi  meda  shildiq  pardasi  ajraladigan  mukoproteidga  bog‘liq. 
Gemopoezga ta‘sir qiladi. Yetishmovchiligi xavfli kamqonlikka olib keladi. 
Folat  kislota  —  folatsin.  Kundalik  ehtiyoj  0,4—  0,8  mg.  Asosiy  manbalari:  karam, 
pomidor,  sabzi,  bug‘doy  va  arpa  uni,  go'sht,  jigar,  buyrak,  tuxum.  Nuklein  kislota 
almashinuviga, hujayralar bo‘linishiga ta‘sir  qiladi. Yetishmovchiligida chillashir (spru) 
va kamqonlik rivojlanadi. 

---

 
 
218 
 
Vitamin  H  —  biotin.  Kundalik  ehtiyoj  150—200  mkg.  Manbai:  no‗xat,  gelkaram, 
qo'ziqorin,  bug'doy,  tuxum  sarig‘i,  jigar,  buyrak,  yurak  to
‘
qimalari.  Yetishmovchiligi 
terining shikastlanishiga olib keladi. 
Vitamin  PP—nikotin  kislota.  Kundalik  ehtiyoj  1‘—15  mg.  Manbalari:  mol  go‗shti, 
jigar, buyrak, yurak to
‘
qimalari, baliq. Hujayra nafasi va oraliq almashinuvi jarayonlari, 
hazm  tizimi  faoliyati  mo
‘
tadilIigi  uchun  muhim.  Yetishmoachiligi  pellagra  kasalligiga 
olib  keladi,  dermatit,  diareya  va  demensiya  yoki  teri  yallig‘lanishi,  ichketar  va  ruhiyat 
o
‘
zgarishiga sabab bo`ladi. 
Vitamin  С  —askorbin  kislota.  Odam  organizmi  uchun  eng  ko
‘
p  miqdorda  zarur 
bo`lgan vitamin. Kundalik ehtiyoj -50—100 mg. Manbalari: garmdori, ukrop, ko'k piyoz, 
pomidor, karam, limon, na‘matak va boshqa o
‘
simliklar, jigar. Vitamin С ning ahamiyati 
oksidlanish-tiklanish  jarayonlaridagi  ishtirokiga  bog
‘
liq.  Ichki  muhitning  mo
‘
tadilligi  va 
organizmning  zaharlanishlar  hamda  yuqumli  kasalliklarga  chidamliligi  ham  ko‗p 
jihatdan shu vitaminga bog‘liq. 
Yetishmovchiligida  zangila  (singa)  kasalligi  rivojlanadi,  qon  tomirlar  devori 
shikastlanib, mayda qon tomirlardan (masalan, milk tomirlaridan) qon oqadi.