Muqaddima

MEXANORETSEPTORLARDAN 
VUJUDGA 
KELADIGAN 
REFLEKSLARNING NAFASNI BOSHQARISHDAGI AHAMIYATI 
 
     Nafasni  boshqarishda  ishtirok  etadigan  mexanoretseptoorlar  o‘pkaning  o‘zida,  nafas  
yo`llarida,  muskullarda  joylashgan.  Ulardan  hosil  bo`ladigan  reflekslar  nafas  olishning 
chuqurligi  va  davomiyligini  boshqarib  turadi.  Shuningdek,  bu  retseptorlar  yo‘talish  va 
aksirish himoya reflekslarini yuzaga chiqarishda ishtirok etadi. 
 
O’PKANING CHO’ZILISHGA SEZGIR RETSEPTORLARI 
 
     Bu  retseptorlar  nafas  markaziga  o‘pkaning  cho‘zilish  darajasi  to‘g‘risida  axborot 
beradi.  Cho‘zilish  retseptorlarining  umumiy  soni  2000  ga  yaqin.  Ular  asosan 
bronxlarning silliq muskul qavatida joylashgan. 
      Cho‘zilish  retseptorlaridan  boshlangan  afferent  tolalar  adashgan  nerv  tarkibida 
uzunchoq miyadagi nafas neyronlarining dorsal guruhigacha ko‘tariladi. 
     Nafas  olish  davomida  cho‘zilish  retseptrolarining  qo‘zg‘alishi  orta  boradi.  Ulardan 
markazga  keladigan  impulslar  inspirator  markazni  tormozlaydi.  Nafas  olish  to‘xtab, 
nafas  chiqarish  boshlanadi.  Bu  refleks  inspiratsiyani  tormozlovchi  Gering  va  Breyer 
refleksi deb ataladi. 
     Hozir  ma‘lum  bo`lishicha,  inspirator  markaz  neyronlari  ikki  guruhga  bo`linadi 
Ularning  60%  (R
α
-neyronlar)  cho‘zilish  retseptorlaridan  kelgan  impulslar  ta‘sirida 
tormozlanadi,  ozroq  qismi  esa  (R
β
-neyronlar)  qo‘zg‘aladi.  R
β
-neyronlar  R
α
-neyronlar 
bilan  tormozlovchi  sinapslar  orqali  bog‘langan.  Nafas  olingan  vaqtda  bu  sinapslarda 
tormozlanishning  qo‘shilishi  (summatsiyasi)  yuzaga  chiqadi  va  R
α
-neyronlarnin 
qo‘zg‘alishi  so‘nadi.  Ayni  vaqtda  ekspirator  neyronlar  qo‘zg‘alib,  nafas  chiqarishni 
ta‘minlaydi.