Muqaddima

SIYDIK HOSIL BO`LISHI 
Siydik  hosil  bo`lishida  buvraklarning  qon  bilan  ta‘minlanishi  katta  ahamiyatga  ega. 
Buyrak arteriyalari aortaning qorin qismidan chiqib, u yerda qon bosimi yuqori bolishini 
ta‘minlaydi. Kalta buyrak arteriyalari bir necha marta bolinib, koptokclialarga qon olib 
keluvchi  tomir  (vas  afferens)  shaklida  Idrib  boradi  Bu  tomir  20—‘0  dona  kapillyarga 
bolinib., Malpigi koptokchasini hosil qiladi. Kapillyarlar yig'indisi — vas efferens qonni 
koptokchadan olib ketadi. 

---

 
 
232 
 
Odamning  ikkala  buyragi  arteriyasidan  1  daqiqada  1200  ml  qon  yoki  organizmdagi 
hamma  qonning  20—25%  oqib  o
‘
tadi. Buyraklar massasi tana massasining faqat 0,‘3% 
tashkil qilishini eslasak, qon bilan ta‘minlaraishnmg naqadar katta ekani yaqqol bilinadi. 
Buyraklarning qon bilan ta‘mmlanishidagi yana bir muhim xususiyati shundaki, a‘zo 
tomirlarining  o‗z-o
‘
zini  boshqarish  qobiliyati  juda  mukammal:  umumiy  arterial  qon 
bosimi  90—190  mm  s.  a  da  o'zgarishda  ham  buyrak  arteriya  laridan  oqib  o'tuvchi  qon 
miqdori o
‘
zgarmaydi. 
Koptokchadan sal uzoqlashib, qonni olib ketuvchi tomir yana kapilyarlarga  bo`linadi 
va  proksimal  hamda  distal  burama  kanalchalar  atrofida  qalin  kapillyarlar  to
‘
rini  hosil 
qiladi.  Demak,  buyraklarda  qonning  ko
‘
p  qismi  kapillyarlardan  ikki  marta,  awal 
koptokchalarda, keyin kanalchalar atrofida o
‘
tadi 
Yukstamedullyar nefronlarning qonni olib ketuvchi tomiri kapillyarlarga bolinmaydi. 
bu tomir bevosita maglz moddaga o
‘
tadi 
Siydik  hosil  bolishida  nefronning  hamma  qismi  ishtirok  etadi.  Bu  jarayon 
koptokchalarda  filtrlanish  yo`li  bilan  birlamchi  siydikni  hosil  bolishidan  boshlanadi. 
Buyrak kanalchalari va yig
‘
uvchi naylardan olayotganida siydik tarkibi o'zgaradi: suv va 
ba‘zi  moddalar  naylar  devori  orqali  qonga  qayta  so'riladi,  ba‘zi  moddalar  esa  bu 
suyuqlikka ajratiladi. Bu jarayon kanalchalardagi reabsorbsiya va sekretsiva deb ataladi. 
Shunday qilib, tashqariga chiqariladigan oxirgi siydik tarkibini uch jarayon belgilaydi 
—  koptokchalardagi  filtrlanish,  kanalchalardagi  reabsorbsiya  va  kanalchalardagi 
sekretsiya.