Muqaddima

KANALCHALARDAGI SEKRETSIYA 
Kanalchalardagi  sekretsiya  deganda  moddalarning  qondan  hujayralar  orqali 
kanalchalar  bo‗shlig‘iga  o‗zgarmay  o‗tkazilishi  tushuniladi.  Sekretsiya  natijasida 
buyraklar orqali moddalarning ajralishi tezlashadi. 
Organik  va  anorganik  moddalar  sekretsiyasi  siydik  hosil  bo`lishini  ta‘minlovchi 
muhim jarayon hisoblanadi. 
Odamning  buyraklari  organik  kislotalarni  (penitsillin  paraaminogippur  kislota  — 
PAG, diodrast, siydik kislota), organik asoslarni (xolin, guanidin), anorganik moddalarni 
(kahy) sekretsiya  yo‘li bilan ajratadi. Organik kislota va asoslar sekretsiyasi nefronning 
proksimal  qismida,  kaliy  sekretsiyasi  esa  asosan  distal  burama  kanalchada  va  yig'uvchi 
naylarda sodir bo`ladi. 
Organik  kislotalar  sekretsiyasi  mexanizmi.  Qonga  ayni  bir  vaqtda  inulin  va 
paraaminogippur kislota (PAG) yuborilsa, qonning bu moddalardan tozalanishi vaqtidagi 
farq  aniqlanadi  gippur  kislota  inulinga  qaraganda  qondan  tezroq  chiqib  ketadi.  Buning 
sababi shuki, inulin qondan faqat filtratsiya yo‘li bilan ajralsa, PAG ham filtratsiya, ham 
sekretsiya yo‘li bilan ajraladi. 
Proksimal  kanalchalarni  qoplagan  epitelial  hujayralarning  bazal  membranasida  PAG 
kislotasini tezlik bilan o'ziga biriktirib oladigan maxsus tashuvchi bor. Tashuvchi PAG ni 
biriktirib,  moddani  hujayralararo  suyuqlikdan  sitoplazmaga  olkazadi.  Tashuvchi 
moddadan  qutilib,  membrananing  tashqi  yu  qaytadi  va  bu  jarayon  shu  tarzda 
takrorlanaveradi. Bu energiyaga muhtoj faol tashilishdir. 
Organik asoslar sekresiyasi. Xolin va unga o'xshash organik asoslar sekresiyasi ham 
nefronning  proksimal  qismida  ro
‘
y  beradi.  Ammo,  organik  asoslar  sekretsiyasini 

---

 
 
236 
 
ta‘minlovchi  mexanizm  organik  kislotalar  sekretsiyasini  vujudga  keltiruvchi 
mexanizmga  aloqador  emas.  Tajribada  hayvonga  organik  kislotalar  sekretsiyasini 
kamaytiruvchi  modda  —  probenetsid  yuborilganda  organik  asoslar  sekretsiyasi 
o
‘
zgarmagan,