Muomalada qog‘oz pullar va tanga pullarning mavjudligi inflyasiyani

Kutilgan inflyasiya mamlakatdagi makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar asosida
prognoz qilinib, uning yuz berishi oldindan ma’lum bo‘ladi. Buning ijobiy jihati
shundaki, davlat byudjeti xarajatlari va aholining kelgusidagi xarajatlari shunga
monand ravishda oshib borishi oldindan ma’lum bo‘ladi. Buning uchun davlat,
yuridik va jismoniy shaxslar kelgusiga mo‘ljallangan rejalarini oldindan tuzib,
shunga qarab o‘z faoliyatini tashkil etadilar.
Kutilmagan inflyasiya iqtisodiyotda yuz beradigan ko‘zda tutilmagan
iqtisodiy inqirozlar, ziddiyatlar, urushlar, qurg‘oqchilik va boshqa holatlarda yuz
berishi mumkin.
Ochiq inflyasiya mamlakatda tovarlar va xizmatlar bahosini ortib borishi
bilan izohlanadi. Inflyasiyaning ushbu shakli hukumat tomonidan e’tirof etiladi va
uni bartaraf etish yuzasidan ochiqchasiga tegishli chora – tadbirlar amalga
oshiriladi.
YOpiq inflyasiya sharoitida tovar va xizmatlar bahosi sun’iy ravishda
pasaytirib ko‘rsatiladi, mamlakatda qattiq pul – kredit siyosati joriy etiladi. YOpiq
inflyasiya sharotida aholi mamlakatdagi real inflyasiya darajasi haqida aniq
ma’lumotlarga ega bo‘lmaydi.
Talab inflyasiyasi sharoitida yalpi talab hajmi real ishlab chiqarish hajmiga
nisbatan tez su’ratlar bilan o‘sib boradi, buning natijasida tovar va xizmatlar bahosi
ortib ketadi.
Taklif (xarajatlar) inflyasiyasi ishlab chiqarish vositalari va resurslaridan
samarali foydalanilmaslik oqibatida ishlab chiqarish xarajatlari ortib ketadi, tovar
va xizmatlar bahosi ko‘tariladi. Natijada aholining real daromadlariga nisbatan
tovarlar va xizmatlarning bahosi nomutanosib ravishda tez ko‘tarilib ketadi.
Dastlabki bosqichda muomaladagi ortiqcha pul massasi mamlakatda ishlab
chiqarish va realizatsiya jarayonlarini tezlashtirish hamda ishsizlik darajasini
pasaytirish hisobiga baholarning muvozanatligini ta’minlaydi. Natijada, ishlab
chiqarish rivojlanib, ishsizlik darajasi pasayishi natijasida mamlakatda tovarlar hajmi ortishi talabni qondirish bilan birga, undan ortib ketadi. Bu o‘z navbatida,
ishlab chiqarishning samarasizligi va ishsizlik darajasini oshishiga sabab bo‘ladi.
Inflyasiya – pul muomalasi qonunining buzilishi, iqtisodiyotda tovar massasi
hamda pul massasi o‘rtasidagi nomutanosiblik jarayonida vujudga keladi.
Inflyasiyani vujudga kelishiga qator omillar ta’sir qilib, ularni ichki va tashqi
omillarga ajratish mumkin.
Ichki omillar tarkibiga ortiqcha pul massasi vujudga kelishi, milliy valyutaga
nisbatan ishonchning pasayishi, mamlakatning nomutanosib to‘lov balansi
kabilarni kiritish mumkin.