|
S o’z boshi
Ilm-fan aslo qiyin va qiyin emas, aksinchhar bir inson ongi uchun o’ziga xos jozibasi – aniqlik, to’liqlik va tizim jozibasi bor. Agar siz talabani ilm bilan tarbiyalamoqchi bo’lsangiz, o’z ilmingizni seving va biling, va talabalar sizni ham, ilmni ham sevadilar va siz ularga ta’lim berasiz; ammo agar siz uni sevmasangiz, unda siz uni qancha o’qitishga majburlamang, ilm-fan tarbiyaviy ta’sir ko’rsatmaydi.
L.N. Tolstoy
Kimyo fanini mukammal o'rganishda birikmalarni nomlash usullari haqida ma'lumotga ega bo'lish muhim ahamiyatga ega. Biror birikmaning hossasini o'rganishdan oldin uning xalqaro miqyosda qanday nom bilan atalishini bilish ushbu moddaning eng asosiy kimyoviy hossalari ichida oldindan fikr va mulohaza yuritishga asos bo'la oladi. Chunki u yoki bu modda xalqaro nomlash usullari yordamida nomlanganda asosan organik kimyoda moddaning xalqaronomini bilish orqali molekulasi tarkibidagi uglerodlar soni, funksional guruhlar turi va miqdori, ularning uglerodlardagi joylashish o'rni singari bir qator ma'lumotlarga ega bo'lish mumkin. Bugungi kunda tabiiy va sintetik organik moddalar asosida turli-tuman kiyim-kechaklar, oziq-ovqat mahsulotlari, minglab dorivor moddalar, qishloq xo'jaligida esa o'simliklarni o'stiruvchi moddalar, hashorotlarga va o'simlik kasalliklariga qarshi kurashda qo'llaniladigan insektitsidlar, gerbitsidlar, fungitsidlar singari turli-tuman organik moddalar, tehnikada esa ko'plab organik polimerlarni avtomobildan tortib kemalargacha bo'lgan barcha turdagi mashinalar tayyorlashda asosiy homashyolardan biri bo'lganligi, neft va gaz mahsulotlari asosida tayyorlangan organik yoqilg`ilar esa turmushda juda keng qo'llanilayotganligi e'tiborga olinsa, organik moddalar insoniyat taraqqiyotida qay darajada muhim ahamiyatga ega ekanligi ma'lum bo'ladi. Insoniyat taraqqiyoti bilan bevosita bog`liq bo'lgan sintetik va tabiiy organik moddalarning tuzilishi, tarkibi va hossalarini o'rganish uchun dastlab ularning nomlanishi hamda izomerlari haqidatasavvurga ega bo'lish talab qilinadi
O’zbekistonRespublikasida ’’ Ta’limto’g’risida ’’giqonuniva ’’Kadrlartayyorlashmilliydasturi’’ uzluksizta’limtiziminiamalgaoshirishgailmiy-nazariyasosbo’ldi. Bu qonunlardao’quvchilarnima’naviy-axloqiytarbiyalash, ma’rifiyishlarningsamaralishakllarihamdauslublariniishlabchiqarishvaamaliyotgajoriyetish, o’quvtarbiyajarayonisifatlio’quvadabiyotlarvailg’orpedagogiktexnologiyalarbilanta’minlashmuhimvazifalardanbirietibbelgilangan.
O’zbekistonRespublikasiKadrlartayyorlashmilliydasturiningbajarilishio’quvtarbiyajarayoniniyuqorisifatlio’quvadabiyotlaribilanta’minlashulardata’limningmilliyyo’naltirilganligi, ta’limvatarbiyauzviybog’liqliginingko’rsatilishimuhimahamiyatgaega.
Ma’naviyatnishakllantirishdabevositata’sirqiladiganyanabirmuhimhayotiyomil-buta’limtarbiyatizimibilanchambarchasbog’liqdir.Ma’naviyhayotimizniyuksaltirishdajamiyatdaezguinsoniyqadriyatlarnikengqarortoptirishda, toborakuchayibborayotgan, bizningmilliytabiatimiz , urf-odatlarimizgamutlaqozidbo’lganharqandayzararlita’sirlar, buzg’unchig’oyalargaqarshiturishda, azaliyqadriyatlarimizniasrab-avaylashdaoilanimustahkamtayanch deb bilamiz. Shu borada ham jismoniy, ham ma’naviyjihatdanyetuk, o’zmustaqilfikrigaega, oqniqoradantaraqqiytopgandavlatlardagitengdoshlaribilanbellashishgaqodirbo’lganbarkamolavlodnitarbiyalashzarur.Oilainstitutiningta’lim-tarbiyasohasibilan-bubolalarbog’chasiyokimaktabbo’ladimi, litsey-kollejlaryokioliyo’quvyurtlaribo’ladimianashundaymuassasalarbilanamaliyhamkorliginiyanadakuchaytirishvazifalaridasrurdamuhim joy egallashizarur.
O’zbekistonRespublikasiPrezidentiI.A.Karimovningb ’’ O’zbekistonbuyukkelajak sari’’ asarida ’’O’zbekistono’zyerostiboyliklaribilanhaqliravishdafaxrlanadi’’
Hozirgi paytda organik moddalar xalqxo'jaligining deyarli barcha soxalarida keng qo'llanilayotganligini e'tiborga olsak, ushbu moddalarni nomlash usullarini o'rganish hamhar bir soxa mutahassislari uchun qay darajada zarurligi ma'lum bo'ladi.
Organik birikmalarni nomlashga doir dastlabki sodda ma'lumotlar 1012-1023 yillardayoq Markaziy Osiyolik buyuk mutafakkir olim Abu Ali ibn Sino tomonidan yozilgan „Kitob al-qonun fit-tibb" (“Tib qonunlari kitobi”) da uchraydi. Ushbuasarda 811 soddadoriningnomialifbotartibidakeltirilib, ularningdorivorlikhossalarita'riflangan. Organikbirikmalarninomlashgaintilish Ibn Sino davridayoqboshlanganbo'lishigaqaramasdan, hozirgaqadar chop etilganorganikkimyogadoirdarsliklardabuhaqidama'lumdarajadama'lumotlarberilganbo'lsada, lekino'zbektilidaushbumavzugadoirbirortadarslikyokio'quvqo'llanma chop etilmaganbo'lib, faqat 1995-yilda I.R.Asqarovtomonidan chop etilgan. O'rtaumumta'limmaktabdarsliklaridaesaorganikbirikmalarninomlashbo'yichajudaozma'lumotlarkeltirilgan. Yuqoridagilarnie'tiborgaolib, 1995-yilda chop etilganqo'llanmaqismanto'ldirildivaushbuqo'llanmatayyorlandi. Bu qo'llanmadaengmuhimorganikbirikmalarninomlashusullarihaqida, ularningizomerlanishqoidalarito'g`risida, organikkimyofaniningso'nggiyutuqlariasosidaatroflichama'lumotlarkeltirilgan[2].
Barchasinfgamansubbo'lganorganikmoddalarningtarixiy, ratsionalvaxalqaronomenklaturalariasosidaginomlarikeltirilib, harbirbo'limoxiridamustaqiltarzda (bilimlarnimustahkamlashuchun) masala vamashqlarhamda test usulibo'yichasavollarberilib, ularningmuqobiljavoblarikeltirildi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
