Mundarija Reja: I. Kirish

Neftning ekologik muammolari

Sayyoramizning ekologik holati uzoq vaqtdan beri tashvish uyg'otmoqda. Atrof-muhitga antropogen ta'sir unga tuzatib bo'lmaydigan zarar etkazadi va atrof-muhitning ifloslanishining jiddiy manbalaridan biri neft va neftni qayta ishlash sanoati hisoblanadi.Zamonaviy jahon iqtisodiyoti ulkan miqdordagi energiya manbalarini talab qiladi, ularning asosiy qismi neftdir va ekologiya ko'pincha ikkinchi darajaga tushadi. Ishlab chiqarilayotgan uglevodorodlarning zamonaviy hajmi va ularni qayta ishlash korxonalarining quvvati atrof-muhitni muhofaza qilish muammolarini birinchi o'ringa chiqarmoqda.Atmosfera, suv, tuproq qoplami, o'simlik, hayvonot dunyosi va odamning o'ziga salbiy ta'sir ko'rsatadigan zararli ta'sirlar ishlab chiqarilgan uglevodorodlarning yuqori toksikligi hamda texnologik operatsiyalarda ishlatiladigan turli xil kimyoviy moddalar bilan bog'liqUlar neft qazib olish jarayonida, uni birlamchi tayyorlashda va keyinchalik tashishda, shuningdek hosil bo'lgan mahsulotlarni saqlash, qayta ishlash va ulardan foydalanish jarayonida namoyon bo'ladi.Ko'p miqdordagi zararli kimyoviy birikmalar to'plangan xom neft, neft va burg'ulash qalamchalari, shuningdek oqova suvlar:

• 
  ishlab chiqarish quduqlarini burg'ulash;
  
• 
  neft va gaz quduqlarini favqulodda guring;
  
• 
  transport hodisalari;
  
• 
  neft quvurlarida yutuqlar;
  
• 
  ishlab chiqarish quvurlari torlarining zichligini buzish;
  
• 
  ishlatilgan uskunalarning buzilishi;
  
• 
  tegishli tozalashdan o'tmagan sanoat chiqindi suvlarini suv havzalariga quyish.
  

Bundan tashqari, sayyoramizning ayrim mintaqalarida tabiiy sabablarga ko'ra neft chiqindilari mavjud. Masalan, Amerikaning Kaliforniya shtatining janubida joylashgan Cape Oil o'z nomiga aynan shunday hodisalar tufayli qarzdor.

Ushbu mineralning bunday tabiiy chiqishi Karib dengizi va Fors va Meksika ko'rfazlarida keng tarqalgan. Rossiyada bunday chiqindilar Komi Respublikasidagi ba'zi dalalarda kuzatilgan.

Neft va gaz qazib olish paytida paydo bo'ladigan favvoralar gaz, neft va gaz-moydir. Favvoraning turidan qat'i nazar, uning mavjudligi atrofdagi hududlarning ekologiyasiga katta zarar etkazadi.Dunyo miqyosida uglevodorod iste'molining muttasil o'sib borishi sezilarli o'sishga olib keldi so'nggi paytlarda tanker parkining hajmi. Miqdoriy o'sish bilan bir qatorda, har bir alohida neft tankerining imkoniyatlarini keskin oshirish tendentsiyasi kuzatildi.Iqtisodiy nuqtai nazardan, supertankerlarning ishlashi, albatta, foydali, ammo bunday kemalar atrof-muhitni jiddiy ifloslanish xavfiga ega, chunki ularning baxtsiz hodisalari yuz berganda dunyo okeaniga kiradigan neft va neft mahsulotlari miqdori o'nlab, hatto yuz minglab tonnani tashkil qiladi.Bundan tashqari, ko'p holatlarda neft mahsulotlari suvga chiqindi suv bilan birga kiradi, bu balast uchun yoki suv omborlarini yuvish uchun bunday super kemalarda ishlatiladi. Neft tashiydigan tankerlardan dengizga ifloslantiruvchi moddalarning kirib kelishi, shuningdek, yukni tushirish va tushirish operatsiyalari paytida (masalan, yuk paytida toshib ketganda), shuningdek, kema erga tushganda yoki favqulodda to'qnashuvlarda mumkin.Bundan tashqari, quvurlar atrof-muhit uchun jiddiy xavf tug'diradi.Ularning qurilishi, ayniqsa, shimoliy hududlarda katta ahamiyatga ega salbiy ta'sir u erda hukmron mikroiqlim. Xandaqlarni qazish o'simlik qoplamining namlik bilan ta'minlanish rejimida mahalliy o'zgarishlarni keltirib chiqaradi, termofizik muvozanat buziladi, abadiy muzli erlar eriydi va har qanday mexanik ta'sirlarga juda sezgir bo'lgan mo'rt o'simlik qoplami yo'q bo'lib ketadi.Bundan tashqari, quvur tarmoqlari ishlashi paytida neft, tabiiy gaz, oqava suvlar, metanol va boshqa ekologik zararli mahsulotlarning oqishi eng xavfli bo'lgan quvur qismlarida oqishi mumkin (masalan, daryo va dengiz tubi bo'ylab suv osti quvurlarida) ... Bunday erishish qiyin bo'lgan hududlarga etkazilgan zarar uzoq vaqt davomida sezilmasdan qolishi mumkin va uglevodorodlarning uzoq vaqt davomida oqishi natijasida ekologik zarar halokatli bo'ladi. Mutaxassislarning hisob-kitoblariga ko'ra, o'rtacha bir neft quvuri ochilganda atrof-muhitga taxminan ikki tonna neft quyiladi, bu esa er yuzining ming kvadrat metrini yaroqsiz holga keltiradi.

Neft va gaz quduqlarini burg'ilash jarayonida, shuningdek ularni keyinchalik ishlatish jarayonida atrof-muhitning ifloslanishi deyarli doimiy ravishda yuzaga keladi va klapanlarning bo'sh gardish bilan ulanishi (to'ldirilgan qutilar oqishi holatida), quvur liniyasi yorilishi, shuningdek neftning to'kilishi natijasida qazib olinadigan xom ashyoning oqishi natijasida yuzaga keladi. cho'kindi tanklar va ajratgichlarni bo'shatish jarayonida yuzaga keladi.Sanoat chiqindi suvlari va ishlab chiqarilgan neft xomashyosining ko'p qismi quyidagi sabablarga ko'ra to'planib, er usti suv havzalariga kiradi:

• 
  bo'shashmasdan to'lg'azish qutisi ulanishlari orqali;
  
• 
  jarayonda ta'mirlash ishlari va quduq burg'ulash;
  
• 
  ortiqcha to'ldirilgan o'lchov idishlaridan;
  
• 
  o'lchov idishlarini tozalash jarayonida;
  
• 
  chiqindi suv idishlaridan tushish paytida yog 'to'kilganda;
  
• 
  neftning tanklar ustki qismidan oshib ketishi natijasida va boshqalar.
  

Tanklarning eng odatiy oqishi ularning tubidagi korroziya tufayli yuzaga keladi, shuning uchun baliq ovlash idishidagi tarkib darajasini doimiy ravishda avtomatlashtirilgan nazorat qilish zarur. Ko'pgina vaqtincha neftni saqlash inshootlari ularda saqlanadigan mahsulotlarning bug'lanishi jarayonlarining sodir bo'lishini to'liq istisno etmaydi.Yog 'to'kilishi, shuningdek, ko'pincha neft va gazni qazib olish inshootlarida sodir bo'lgan baxtsiz hodisalar tufayli yuzaga keladi, ular har doim ham tez va sifatli ravishda tozalanmaydi.Ekologik tizim uchun eng xavfli oqibatlarga tuproq qoplamining, shuningdek er osti va er osti toza suvlarining ifloslanishi sabab bo'ladi.Ular asosan xom neft, burg'ulash va neft shlamlari va texnologik chiqindi suvlar bilan ifloslangan.Ifloslanishning asosiy manbalari chiqindi suvlarni ishlab chiqarish va burg'ulashdir. Dunyo bo'ylab rivojlangan neft qazib olinadigan barcha mamlakatlarda ularning hajmi tez sur'atlar bilan o'sib bormoqda va qazib olinadigan xom ashyo hajmidan ancha kattadir.

Ko'pincha kanalizatsiya tizimining yo'qligi sanoat chiqindi suvlarini to'g'ridan-to'g'ri eng yaqin botqoqlarga yoki suv havzalariga tushirilishiga olib keladi, bu esa ularning jiddiy ifloslanishiga olib keladi, bu ham er osti suvlariga etib boradi.Bunday atmosfera chiqindilarining asosiy manbalari:Uglevodorodlarni qazib olish, dastlabki tayyorlash, tashish va keyinchalik qayta ishlash paytida, shuningdek, tayyor neft mahsulotlari va gazni amalda yoqish paytida unga kiradigan havoning eng keng tarqalgan ifloslantiruvchi moddalari:

• 
  uglevodorod birikmalari;
  
• 
  azot oksidi;
  
• 
  oltingugurt oksidi;
  
• 
  vodorod sulfidi;
  
• 
  mexanik xarakterdagi suspenziyalar.
  

Vodorod sulfidi va oltingugurt dioksidi xomashyosi yuqori oltingugurt miqdori bilan ajralib turadigan neft konlarini ishlatishdan chiqadigan asosiy ifloslantiruvchi moddalardir.

Ko'rfaz sohilini neftdan tozalash, BP avariyasi oqibatlarini bartaraf etish

Yog 'qazib olish paytida bunday moddalarning emissiyasi quyidagi hollarda yuzaga keladi:

• 
  favqulodda shovqin;
  
• 
  quduqlarni sinovdan o'tkazish va sinovdan o'tkazish;
  
• 
  o'lchov idishlari va vaqtincha saqlash idishlaridagi tutun;
  
• 
  quvurlarning shamollari;
  
• 
  texnologik idishlarni tozalash.
  

Yuqoridagi sabablarga qo'shimcha ravishda, ifloslantiruvchi moddalar atmosferaga neftni kompleks tozalashga mo'ljallangan inshootlardan (dehidratsiya, stabillash, tuzsizlantirish va demulsifikatsiya jarayonida), shuningdek tozalash inshootlaridan (yog 'ushlagichlardan, qum ushlagichlardan, cho'ktiruvchi suv havzalaridan, shamollatish idishlaridan va filtrlardan) kiradi. Amaldagi texnologik uskunalarning oqishi tufayli zararli uglevodorodlarning katta miqdori atmosferaga kiradi.

Mamlakatimizning asosiy ekologik muammosi APG (ulangan neft gazi) dan past darajada foydalanish hisoblanadi.

Masalan, G'arbiy Sibir konlarining aksariyati uchun - 80 foizdan kam. Katta miqdordagi APGning yonishi hali ham neft konlarida atrof muhitni ifloslanishining asosiy manbai bo'lib qolmoqda. APG yonish mahsulotlarining atmosferaga kirib borishi fiziologik darajada inson tanasining normal faoliyatiga jiddiy xavf tug'diradi.Dunyo miqyosida ishlab chiqarilayotgan neftning uchdan bir qismiga yaqin qismi oltingugurt miqdori umumiy xom ashyoning bir foizidan ko'prog'iga teng. Boshqacha qilib aytganda, dunyodagi barcha konlarda yoqilgan deyarli har uchinchi mash'ala atrof-muhitga vodorod sulfidi, oltingugurt dioksidi va merkaptanlar kabi zararli moddalarni chiqaradi.Yoritgichlar yoqilganda, atmosfera chiqindilarining tarkibida quyidagi moddalar mavjud:

• 
  metan;
  
• 
  etan;
  
• 
  propan;
  
• 
  butan;
  
• 
  pentan;
  
• 
  geksan;
  
• 
  geptan;
  
• 
  oltingugurt dioksidi;
  
• 
  vodorod sulfidi;
  
• 
  merkaptanlar;
  
• 
  azot oksidi;
  
• 
  karbonat angidrid.
  

Agar qazib olingan xom ashyo tarkibida aromatik uglevodorodlarning yuqori konsentratsiyasi bo'lsa, u holda alevlarning yonishi natijasida ko'p miqdordagi moddalar chiqadi kimyoviy moddalarbenzol, toluol, fenol va ksilenlar singari.

Ushbu moddalar (ayniqsa, ikkinchi xavfli sinfga ega bo'lgan benzol) juda zaharli. Masalan, yuqori konsentratsiyadagi benzol bug'lari odam organizmiga giyohvand ta'sir ko'rsatadi, zarar etkazadi asab tizimi, terini va shilliq pardalarni bezovta qiladi.Olovli chiqindilar tarkibida mavjud bo'lgan og'ir metallar vanadiy va nikeldir.Masalan, vanadiy kukunini inhalatsiyalash, tarkibida metall oz bo'lsa ham, o'pkada tirnash xususiyati va xirillash paydo bo'ladi, yo'tal, ko'krak qafasi og'rig'i, tomoq va burun burunlari paydo bo'ladi. Ba'zi hollarda bo'g'ilish paydo bo'lishi mumkin, terisi oqaradi, til yashil rangga aylanadi. Aytish joizki, bu alomatlar odam zararli havodan nafas olishni to'xtatgandan so'ng tezda yo'qoladi.

Atmosferaga chiqqanda zararli moddalar fizikaviy va kimyoviy jihatdan o'zgaradi va keyinchalik tarqaladi yoki yuviladi. Atmosferaning ifloslanish darajasi ushbu moddalarning manbasidan uzoq masofaga tashilganligiga yoki ularning to'planishi mahalliy bo'lib qolishiga to'g'ridan-to'g'ri mutanosibdir.Oltingugurt, azot va uglerod oksidlarining, shuningdek, sootlarning asosiy manbalari alangali tizimlar bo'lib, ularda zararli moddalar gaz holatida va bug'lar shaklida yoqiladi, agar ular amaliy foydalanishga yaroqsiz bo'lsa.Transport vositalari va neftni saqlash omborlari salbiy atmosfera chiqindilariga katta hissa qo'shadi. Asosiy ifloslanish tanklardan bug'lanish paytida va yuk tushirish / tushirish operatsiyalari paytida yuz beradi.Rossiya neft sanoati korxonalari atmosferaga deyarli ikki million tonna zararli moddalar chiqaradi, shu jumladan:

• 
  uglevodorod birikmalari - 48 foiz;
  
• 
  uglerod oksidi - 33 foiz;
  
• 
  soot - 2 foiz.
  

Gaz kompaniyalari bundan ham ko'proq - ikki milliondan uch million tonnagacha emissiya qilmoqda. Asosiy zararli moddalar vodorod sulfidi va azot va oltingugurt dioksidlari, metil merkaptanlar va boshqalar. Faqatgina 10-20 foiz zararli moddalar tuzoqlarda zararsizlantiriladi.Ifloslanishning tarqalishiga ta'sir qiluvchi asosiy muhim omillar meteorologik:

• 
  shamol tezligi va yo'nalishi;
  
• 
  tinchlikning soni va vaqt davomiyligi;
  
• 
  yog'ingarchilik;
  
• 
  havo namligi;
  
• 
  ultrabinafsha nurlanishining intensivligi (quyosh nurlanishi).
  

Bosimni ushlab turish uchun suv omboriga bir milliard kubometrdan ortiq suv quyiladi, shu jumladan 700 dan 750 milliongacha toza suv. Suv bilan sun'iy suv bosish yordamida men hozirda barcha xom neftning 86 foizidan ko'prog'ini ishlab chiqarayapman. Shu bilan birga, ishlab chiqarilgan neft bilan birga tabiiy suv omborlaridan 700 million tonnaga yaqin ishlab chiqarilgan suv quyiladi.Er usti suv havzasiga tushgan bir qatlamli suv hajmining birligi 40 dan 60 gacha toza toza suvni iste'mol qilishga yaroqsiz qiladi.Ochiq yangi suv omborlaridan olingan suv suv omborini toshqin qilish uchun ishlatiladi, chunki bu suv omborlariga osonlikcha kirish mumkin va ulardan foydalanish uchun murakkab dastlabki tayyorgarlik talab etilmaydi.Tabiiy suvning xavfli ifloslanishi nafaqat tozalanmagan oqova suvlarni oqizish bilan, balki bu holda er osti suvlariga etib boradigan va er usti tabiiy suv omborlariga tushadigan toksik moddalarning to'kilishi va oqishi bilan ham sodir bo'ladi.Suvning ifloslanish manbalari juda xilma-xil bo'lishi mumkin. Keling, ularni asosiy texnologik jarayonlarga muvofiq ko'rib chiqamiz.Quduqlarni burg'ilash jarayonida katta miqdordagi tabiiy suv ishlatiladi, buning natijasida ifloslangan chiqindi burg'ulash tomlari paydo bo'ladi.Burg'ilash ushbu chiqindi suvlardan tashqari quyidagilarni ishlab chiqaradi:

• 
  sarf qilingan burg'ulash loyi;
  
• 
  burg'ulash so'qmoqlari.
  

Ishlatilgan eritma yo'q qilinishi yoki ko'milishi kerak. Uni zararsizlantirish bo'yicha maxsus choralarsiz uning atrof muhitga kirishi qabul qilinishi mumkin emas.

Atrof-muhit nuqtai nazaridan eng xavfli bu chiqindi suvni burg'ulashdir, chunki u yuqori harakatchanligi va ifloslantiruvchi moddalarni to'plash qobiliyati bilan ajralib turadi. Ushbu oqmalar katta miqdordagi suv va quruqlikni ifloslantirishi mumkin.Tanklarni tozalash va chayish zararli oqava suvlarni keltirib chiqaradi.Sanoat chiqindi suvlari atrof-muhitga nasos stantsiyalaridan, qozonxonalardan, laboratoriyalardan, garajlardan va to'kilgan kameralardan, shuningdek texnologik uskunalardagi qochqin sifatida texnologik maydonlardan chiqariladi.Tankerlarni to'ldirishda va ularning idishlarini yuvish jarayonida tushirish maydonida yuvuvchi va balastli xavfli chiqindi suvlar hosil bo'ladi.Mahalliy tuproq ifloslanishining bunday turlari asosan ishlatilgan uskunaning bo'shashmasdan ulanishi natijasida quvur liniyasi yorilishi va oqish paytida yuzaga keladigan neft va neft mahsulotlarining to'kilishi natijasida hosil bo'ladi. Katta tuproq sathlari tabiiy xom ashyoning ochiq oqishi jarayonida ifloslangan.Bunday holda, tuproqqa tushgan yog 'tortishish kuchi ta'sirida vertikal ravishda chuqurlikka singib keta boshlaydi va shuningdek, kapillyar va sirt kuchlari ta'sirida yon tomonlarga tarqaladi.Bunday taraqqiyotning tezligi ko'p jihatdan quyidagi omillarga bog'liq:

• 
  ma'lum bir yog 'aralashmasining xususiyatlari;
  
• 
  tuproqlarning zichligi va tuzilishi;
  
• 
  ko'p fazali harakatlanish tizimida hosil bo'lgan moy, suv va havo o'rtasidagi mutanosib nisbat.
  

Bu holda asosiy ta'sir o'ziga xos moy turi, ifloslanish xususiyati va tuproqqa tushgan zararli moddalar miqdori bilan ta'sirlanadi. Ko'p fazali tizimda moy qancha kam bo'lsa, uning tuproqlarda ko'chishi shunchalik qiyin bo'ladi.Yog 'o'sishi bilan u bilan tuproqning to'yinganligi doimiy ravishda pasayib boradi (albatta, qo'shimcha in'ektsiya bo'lmasa). Ushbu uglevodorod aralashmasi tuproqdagi konsentratsiyasi 10 - 12 foiz darajasida bo'lganda harakatsiz bo'ladi. Bunga qoldiq to'yinganlik darajasi deyiladi.Shuningdek, neftning harakati er osti suvlariga yetganda to'xtaydi.Kapillyar kuchlar g'ovakliligi va o'tkazuvchanligi yuqori bo'lgan tuproqlarda bu harakatga eng kuchli ta'sir qiladi. Boshqacha qilib aytganda, qumli va shag'alli tuproq turlari neftning migratsiyasi uchun qulaydir, masalan, loyli va loyli tuproqlar. Agar to'kilish qattiq jinslarda sodir bo'lsa, yog 'harakati, qoida tariqasida, ulardagi yoriqlar bo'ylab sodir bo'ladi.Xulosa qilib aytmoqchimanki, neftni ifloslanish manbai nima bo'lishidan qat'i nazar, uning zarari juda katta. Neftni qayta ishlashning ekologik muammolari, shuningdek, neft qazib olish va xom ashyo va tayyor mahsulotlarni tashish har qachongidan ham dolzarbdir. Shu sababli, hozirgi vaqtda qazib olish va qayta ishlashning ekologik toza texnologiyalarini ishlab chiqish va joriy etishga hamda atrof-muhitni muhofaza qilishning eng samarali vositalaridan foydalanishga maksimal darajada e'tibor qaratish zarur.Asarlar: Hammasi tanlangan O'qituvchiga yordam berish uchun "Ta'lim loyihasi" tanlovi O'quv yili: Hammasi 2015/2016 2014/2015 2013/2014 2012/2013 2011/2012 2010/2011 2009/2010 2008/2009 2007/2008 2006/2007 2005/2006 Tartiblash: Alfavit bo'yicha eng yangi

Xulosa

Neft Qora yoki qoʻngʻir, baʼzan och malla rangli boʻlib, oʻziga xos hidi bor. Zichligi 750–970 kg/m³. Zichligi 20° da 850 kg/m³ dan past boʻlgan Neftlar yengil,851 –885 kg/m³ — oʻrtacha ogʻirlikdagi va 885 kg/m³ dan yuqorilari ogʻir Neft hisoblanadi. Qaynash temperaturasi 28° dan yuqori. Qotish temperaturasi —60°dan —26° gacha, 50° dagi qovushoqligi 1,2—55 mm2/s, solishtirma issiqlik sigʻimi 1,7—2,1 kJ/(kg .K), yonish issikligi 43,7—46,2 MJ/kg ga teng . Chaqnash harorati 35— 120°. Organik erituvchilarda eriydi, suvda erimaydi, lekin suv bilan turgʻun emulsiya hosil qiladi.Neft tarkibida parafin, naften va aromatik uglevodorodlar boʻladi, uglerod 82—87%, vodorod —11,5—14,5%, oltingugurt 0,1—5,5%ni tashkil etadi. Bundan tashqari, vanadiy, nikel, kalsiy, magniy, temir, alyuminiy, kremniy, natriy kabi 20 dan ortiq elementlar, 5% gacha har xil aralashmalar — naften kislotalar, asfalt-smola moddalar, merkaptanlar, vodorod sulfid, tiofen va tiofanlar, disulfidlar, piridin, piperidin va boshqa mavjud. Neft tarkibidagi oltingugurt miqdoriga qarab kam oltingugurtli (0,6% gacha), oltingugurtli (0,6—1,8%) va koʻp oltingugurtli (1,8%dan ortiq) sinflarga boʻlinadi.Baʼzi olimlar Neft ni tabiatdagi kimyoviy oʻzgarishlar natijasida hosil boʻlgan deb hisoblaganlar. Bu haqda 2 qarama-qarshi fikr — anorganik va organik gipotezalar mavjud. Anorganik gipoteza asoschisi fransuz kimyogari M. Bertlo (1866) Neft yer qaʼrida karbonat kislotaning ishqoriy metallarga taʼsiri natijasida, shunga oʻxshash, D. I. Mendeleyev (1877) yer qaʼriga sinish zonalari orqali tushgan suvning uglerodli metall (karbid) larga taʼsiri natijasida hosil boʻlgan, degan fikrni bildirganlar.20-asr boshlarida esa Neft hosil boʻlishining organik gipotezasi rivojlanti-rildi va choʻkindi jinslardagi sapropel (organik balchiq) bilan Neft uzviy aloqada deb topildi. Bu gipotezaga koʻra, Neft koʻl va dengiz ostida choʻkindi jinslar bilan birga choʻkadigan har xil yirik hayvonlar (qad. ixtiozavrlar, kitlar va hashalotlar)dan tortib planktonlargacha boʻlgan jonivorlar va oʻsimlik qoldiqlaridan hosil boʻlgan.