Microsoft Word 20-amaliy mashg'ulot docx

---

Amaliy mashg’ulot: Kuchlanish stablizatorlari. 
Agar 
to‘g‘rilagichning 
chiqishidagi kuchlanishning stabilligi 
talab qilinsa, u holda to‘g‘rilagich bilan 
iste’molchining 
orasiga 
kuchlanish 
stablizatori
ulanadi.
Stabillagichlar 
parametrik 
va 
kompensatsion 
turlarga 
bo‘linadi. 
Parametrik stabillagichlarda 
stabilitron
turdagi asboblardan foydalaniladi. Bu 
asboblarda tokning qiymati o'zgargani 
bilan kuchlanish o‘zgarmaydi. 
 
 
Stabilitron kuchlanishi stabillash uchun qo’llaniladi. Uning ishlash asosi teskari 
kuchlanish berilganda p-n o’tishda elektr teshilish yuzaga kelishiga asoslangan. 
Amalda stabillagichlarning qo’llanishiga asosiy omil, ishchi rejimda stabilitron 
kuchlanishining tokka kuchsiz bog’langanligidir. Kuchlanishning tokka bog’liqligi 
stabilitronning differensial qarshiligi bilan xarakterlanadi. 
Kompensatsion stabillagichlarda iste’molchiga berilayotgan kuchlanishni 
avtomatik rostlash prinsipidan foydalaniladi. 
Parametrik kuchlanish stabillagichi ballast qarshilik R
b
va stabilitrondan tuzilgan 
(1-rasm). Manba kuchlanishining yoki iste’molchi qarshiligining o‘zgarishi 
to‘g‘rilangan kuchlanish U
d
ning o'zgarishiga sabab bo’lishi mumkin. Biroq 
iste’moldagi kuchlanish (U
yu
) o’zgarmaydi, chunki bu kuchlanish stabilitronning 
teskari kuchlanishiga bog’langan. 
Stabillagichni hisoblash i 
1-rasm. Parametrik kuchlanishni stablizatori 

---

Parametrik stabilizatorlarda stabilitron Ryu yuklama qarshiligiga paralel 
yo‘naladi. Stabilitron bilan ketma-ket talab qilinayotgan ish rejimini yaratish uchun Rb 
ballast qarshiligi ulanadi. 
Parametrik stabilizatorlarni normal ishlashi uchun Rb rezistorining qarshiligi 
shunday bo‘lishi kerak-ki, bunda uning VATsi Is.nom stabilitronning nominal tokiga 
to‘g‘ri keluvchi A nuqtasidan kesib o‘tishi kerak. 
Parametrik stabilizatorning stabilizatsiya koeffitsiyenti 30-50 ga yetishi 
mumkin. 
Stabillashgan kuchlanishni oshirish uchun stabilitronlarni ketma-ket ulanishi 
qo‘llaniladi. 
Parametrik stabilizatorlarning asosiy afzalligi bo‘lib, tuzilishi soddaligi va 
ishlash ishonchliligi hisoblanadi. 
Kamchiligiga esa FIKi 0,3 dan oshmaydi, ishchi qarshiligi yuqoriligi (5-20 Om), 
shuningdek stabillashtirilgan kuchlanishni kichik va rostlanmaydigan diapazonida 
ekanligi kiradi. 
Kompensatsion stabilizatorlar 
Kompensatsion stabilizatorlar avtomatik rostlash tizimi bo‘lib, unda manfiy 
qayta bog‘lanish mavjudligi hisobiga kuchlanish va tokni yuklamada doimiyligini 
yuqori aniqliqda ta’minlaydi. 
Kompensatsion stabilizatorlarda sxemalarini murakkablashtirib, parametrik 
stabilizatorlariga xos bo‘lgan kamchiliklardan holi bo‘linadi. Hozirgi paytda 
stabilizatorlar yarim o‘tkazgich diskret elementlarda va integral bajarilishda yasaladi. 
Barcha kompensatsion stabilizatorlar taqqoslash bloki (TB)dan (bunga tayanch 
kuchlanish manbai kiradi va rezestiv bo‘luvchi doimiy tok kuchaytirgichi. U T2 
transformatori va rostlash elementi (tranzistor) dan (RE) tashkil topgan. 
Afzalligi:
stabilizatsiya koeffitsiyentining yuqoriligi (Kst >1000), ichki 
qarshiligining kichikligi (Ri.st=10-3-10-4 Om), inersion emasligi. 
Kamchiligi:
FIK kichikligi (0,5-0,6), og‘irligi, o‘lchamlari va narxi kattaligi. 

---

2-rasm. Kompensatsion kuchlanish stablizatori

---

---