Mundarija mutaxassisliklar Betlar

2. «Kesish nazariyasi va asboblar»
Kesishdagi harakat va yuzalar. Kesish elementlari. Asosiy texnologik vaqt va 
kesish jarayonining unumdorligi. Kesilayotgan qatlamning formalari. 
Kesilayotgan 
qatlamning 
nominal, 
haqiqiy 
va 
qoldiq 
kesimlari 
va 
notekisliklarining balandliklarini aniqlash. 
Keskichning geometrik parametrlari, keskichni charxlash burchaklari. Keskichning 
ishchi burchaklari.
Uglerodli asbobsozlik po‘latlari. Legirlangan asbobsozlik po‘latlari.
Tezkesar po‘latlar. Metallokeramik qattiq qotishmalar. Mineralokeramik 
materiallar. Olmoslar. 
Metallarning kesilayotgan qatlamidagi deformatsiya. O‘simtani hosil bo‘lishi. 
Qirindining kirishuvi va nisbiy siljish.
Metallarni kesishdagi ishqalanish. Puxtalanish. Kesishdagi issiqlik manbalari va 
issiqlik balansi. Kesish haroratini aniqlash usullari.
Kesish zonasidagi harorat maydoni. Issiqlik xodisalarini elektrik modellash. Kesish 
haroratiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar. Haroratning kesish jarayoniga va kesuvchi 
asbobning eyilishiga ta’siri. 
Sovitish-moylash moddalarining tarkibi. Sovitish-moylash so‘yuqliklarini kesish 
muhitiga olib kirish usullari. Suv oqimi bilan sovitish. Yuqori bosim ostida sovitish. 
Tarqalib ketayotgan suyuqlik bilan sovitish. Gazlar bilan sovitish.
O‘tmaslanishning tashqi sabablari. Yeyilish grafiklari. Yeyilish turlari va uni 
o‘lchash usullari. 
Oldingi va orqa yuzalar bo‘yicha eyilish maydonchalarini o‘lchash. Nisbiy 
eyilishni o‘lchash. O‘lchamli eyilishni o‘lchash. 
Eyilishni tekshirishda radioaktiv izotoplarni qo‘llanilishi. 
Dastgoh quvvati bo‘yicha ruxat etilgan kesish tezligi. Ruhsat etilgan kesish 
kuchlari. Detal mustahkamligi bo‘yicha ruxsat etilgan kuch. Detal o‘stivorligi bo‘yicha 
ruxsat etilgan kuch.
Dastgohning surish mexanizmi mustahkamligi bo‘yicha ruxsat etilgan kuch.
Eksperimental formulalar. Kesish kuchining oddiy formulasi. Kesish kuchiga ta’sir 
etuvchi shart-sharoitlar. 
Kesish tezligi Sovitish (moylash) va kesuvchi qismning eyilishi.
O‘tmaslanish mezoni haqida tushuncha. O‘tmaslanish mezonlarining qisqacha 
sharxi. Ishlab chiqarishning iqtisodiy o‘tmaslanish mezonlari.
Kesuvchi asbobning eng katta chidamliligini eyilishi. Normativlarda qabul 
qilingan o‘tmaslanish mezonlari.
Turg‘unlik davrini bo‘ylama yo‘nishdagi kesish tezligiga bog‘liqligi. Nisbiy kesish 
tezligi va nisbiy turg‘unlik ko‘rsatkichlari O‘zgaruvchi kesish tezligi bilan ishlashda 

---

45 
keskich turg‘unlik davrini aniqlash. Optimal turg‘unlik davrini aniqlash. Iqtisodiy 
turg‘unlik davri.
Ko‘p asbobli sozlashdagi va ko‘pdastgoxli xizmat ko‘rsatishdagi turg‘unlik davri. 
Kesish tezligiga kesish sharoitini ta’siri. Kesish kesimining o‘lchamlari
Kesish bilan materiallarning ishlov beriluvchanligi xaqida tushuncha. Keskichlarni 
nisbiy tekshirish usullari. Bir xil kesish tezligida keskichlar turg‘unligini taqqoslash. 
Tipik kesish tezliklarni taqqoslash. Kesish tezligi koeffitsientlarini taqqoslash. Turg‘unlik 
bog‘liqliklarini tekshirish usullari. 
Metall va kotishmalarning fizikaviy, ximiyaviy mexanik xamda texnologik 
xossalari. Metallarning plastik deformatsiyalanishi va rekristallanish. 
Qotishmalar umumiy nazariyasi. Temir uglerod kotishmalari. Metall va 
kotishmalarga termik ishlov berish. 
Po‘latlarning klassifikatsiyalanishi va markalanishi. Uglerodli po‘latlar.
Legirlovchi elementlarning po‘lat xossalariga ta’siri. Legirlangan pulatlar. 
Sof termik ishlash texnologiyasi. Po‘latlarga kimyoviy termik ishlov berish. 
Termomexanikaviy ishlovberish. 
Chuyanlar. Chuyanlarning sinflanishi va markalanishi.
Rangli metallar va ularning qotishmalari. Alyuminiy va uning asosidagi 
kotishmalar. Magniy qotishmalari. Titan asosidagi qotishmalar. Mis va uning 
kotishmalari. 
Maxsus xususiyatli qotishmalar. Asbobsozlik materiallari. Kiyin eriydigan, 
mustaxkam va antifriksion kotishmalar. Metallmas materiallar. Kompozitsion materiallar.