Mundarija mutaxassisliklar Betlar

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

25 
5A311603 - «Foydali qazilmalarni boyitish (qazilma turlari bo‘yicha)» 
Tuzuvchi:
Azimov O.A. – “Metallurgiya” kafedrasi mudiri, t.f.n. dotsent 
Saidaxmedov A.A. – “Metallurgiya” kafedrasi dotsenti, t.f.f.d.PhD 
Taqrizchi:
Normuratov R.I. – NKMK 1-sonli GMZ KB innovatsion-texnik 
xizmati yetakchi mutaxassisi 
KIRISH 
Har qanday davlatning iqtisodiy potensialining oshishi, ishlab chiqarish kuchini 
mineral xom ashyo bazasi, ularni qazib olish va qayta ishlashga bog‘liq. 
Respublikamiz foydali qazilmalarning zahiralari bo‘yicha dunyoda etakchi 
o‘rinlarni egallaydi. 
Rangli metall ma’danlari texnologiyasi metall ishlab chiqarish jarayonining 
tarkibiy qismi hisoblanadi. Bu sanoatning asosi mineral va texnogen xom ashyolar 
hisoblanadi. Ular moddalar tarkibi xilma-xilligi, ulardagi qimmatli komponentlar 
miqdori, ishlab chiqarish hajmlari va samaradorligi bilan ajralib turadi. 
Hozirgi vaqtda rangli metall ma’danlari qayta ishlanib, D.Mendeleyev davriy 
jadvalining 70 dan ortiq elementlari ajratib olinadi. Qayta ishlanayotgan ma’danlar sifati 
va ulardagi metallar miqdori uzluksiz kamaymoqda. Ma’danlar ko‘pincha bir qancha 
qimmatli minerallar bo‘lgan polimetall, majmua ko‘rinishida bo‘ladi. Ularda qimmatli 
minerallarning birgalikda bo‘lishi, ularni dastlab boyitish usullari bilan ajratmasdan 
metallurgiya jarayonlarini qo‘llashni qiyinlashtiradi yoki umuman imkoniyati bo‘lmaydi. 
Boyitish texnika va texnologiyasining hozirgi holati rangli va ayniqsa noyob 
metallar miqdorlari samaradorlik chegarasida bo‘lgan mineral xom ashyolarning yangi 
turlarini ishlab chiqarishga jalb qilish imkoniyatini beradi va eng takomillashgan 
texnologik jarayonlar va sxemalar, jihozlar, nazorat usullari qo‘llanishini talab qiladi. 
Foydali qazilmalar va texnogen xom ashyolarning yangi turlari o‘zlashtirilmoqda, 
ulardan qimmatli komponentlarning ajratib olinishi ortib bormoqda. 
Bu fanda foydali qazilmalarni boyitishning an’anaviy usullari – gravitatsiya, 
flotatsiya, magnit va elektr separatsiyalari haqida nazariy ma’lumotlar, bu jarayonlarda 
ishlatiladigan dastgohlarning tuzilishi, ishlash tartibi, ularning asosiy texnologik 
parametrlari, bu jarayonlarga ta’sir qiluvchi omillar atroflicha talqin qilingan. Boyitish 
jarayonlari va dastgohlarni takomillashtirishning mumkin bo‘lgan yo‘nalishlari 
ko‘rsatiladi.