Mundarija Muqaddima

2.4.Tovarni sotish siyosati 

Agar  bozor  ishtirokchisi,  ya‘ni  korxona  marketingi  iste‘molni  yuzaga 

chiqarish, zarur xildagi tovarlarni yaratish, bahosini aniqlash, ularni taqsimlash va 

iqtisodiy  rag‗batlantirish  tizimi  ustida  yaxshi  ishlagan  bo‗lsa,  bunday  tovarlar 

sotilmay qolmaydi. Har birimiz bilamizki, iste‘molchilar tez sotiladigan tovarlarni 

navbatda turib ham olishga tayyor bo‗ladilar. Shuni ham aytish kerakki, ko‗pchilik 

marketingni ta‘minot va rag‗batlantirish ishlari bilan bir xil, deb hisoblaydilar.  

Marketing  –  ayirboshlash  yo‗li  bilan  talab  va  ehtiyojlarni  qondirishga 

qaratilgan kishilik faoliyatining turi. Masalan, ayollar  lab bo‗yog‗ini «Fabrikada 

kosmetika ishlab chiqarilsa, do‗konda esa ishonch sotiladi», deb ta‘kidlaydi firma 

rahbari  Charlz  Revson.  Shuning  uchun  ayol  kishi  shunchaki  lab  uchun  bo‗yoq 

sotib  olmasligi  hammaga  tushunarli,  yoki  do‗kondan  diametri  chorakta  bo‗lgan 

parmalash buyumini xarid qilmay, shu diametrdagi oraliq (teshikni) xarid qilinadi, 

deb  hisoblaydi  bilimdon  sotuvchilar.  Shunga    o‗xshash  ―faqat  bifshteks 

sotilmaydi,  uni  iste‘mol  qilganda  keladigan  ishtaha  bilan  birga  huzur-rohat 

sotilishi  kerak‖.  Mijozga  shu  kerak.  Shuning  uchun  bozor  ishtirokchilari, 

sotuvchilari har qanday tovar ortida yashiringan talablarni yuzaga chiqarib, uning 

xususiyatlarini, undan keladigan bahramandlikni, foydani sotishlari lozim.  

Bozor  iqtisodiyoti  bir  xil  mahsulotni  ishlab  chiqarish  foydali  boshqasini 

ishlab chiqarish esa zararli ekanligini belgilovchi iste‘molchi talabi, uning xohishi 

erkinligini cheklaydi. Korxona mahsulot ishlab chiqarishni iste‘molchi talabi bilan 

moslashtirmasa,  ishlab  chiqarish  bankrotga  uchraydi.  Xomashyo  resurslarini 

yetkazib beruvchilar ham shunday. Ishlab chiqariladigan mahsulot qanday bo‗lsa 

uning  uchun  shunday  resurs  kerak  bo‗ladi.  Yetkazib  beruvchilar  mehnat  va 

moddiy resurslar hisobiga maksimal foyda olishlari uchun bozor tizimi talablariga 

bo‗ysunib  iste‘mol  talablaridan  kelib  chiqib  resurslarni  tanlashi  lozim.  Chunki 

faqat  foyda  ko‗radigan  firmalargina  shu  xildagi  resurslarga  o‗z  talablarini 

qo‗yadilar,  ularni  xarid  qiladilar.  Demak,  iste‘molni  qondiradigan  mahsulotlar 

---

29 

 

uchun  resurs  yetkazib  beruvchilar  o‗zlari  istagan  xildagi  va  sifatdagi  resurslarni 

yetkazib berishda «Erkin» emaslar.  

Kishilarning talabalari cheksizdir, lekin ularni qondirish uchun zarur bo‗lgan 

resurslar  cheklangan.  Shuning  uchun  kishilar  o‗zlarining  moliyaviy 

imkoniyatlariga yarasha eng ko‗p qoniqtiradigan tovarlarni tanlab oladilar. Talab – 

xarid  qilish  qobiliyati  bilan  belgilanadigan  iste‘moldir.  Iste‘molchilar  kichik, 

o‗rtacha  va  katta  tipda  bo‗lishi  mumkin.  Ular  korxonalar,  kompaniyalar  va  turli 

xildagi  xo‗jaliklardir.  Lekin  talablar  o‗zgarib  turuvchi  ko‗rsatkichdir.  Kishilar 

xilma-xil, yangidan yangi narsalarni qidirib topishga harakat qiladigan, hamma har 

doim  ishlatadigan,  foydalanadigan  bir  xil  tovarlarni  yoqtirmay  qoladilar, 

me‘dalariga tegadi. Tovar  tanlashdagi harakat mahsulot bahosining pasayishi yoki 

kishilar daromadining ko‗payib borishi bilan ham bog‗liq bo‗ladi. Xaridorlar o‗z 

pullariga eng ko‗p qoniqish hosil qiladiganlarini tanlab oladilar.