Mundarija: kirish nazariy qism

Zamonaviy kompyuterlar haqida, ma`lumot.
Zamonaviy kompyuter quyidagi asosiy qurulmadan tashkil topgan. 1.Sistemali blok –o`zida bir necha murakkab qurulmalarni birlashtirgan va himoya g`ilofiga o`ralgan qurulma. Unda asosiy plata, protsessor, xotira, qattiq disk kabi muhum qurulmalar joylashgan. Asosi plata yaxlit saosga yig`ilgan electron sxemadan iborat. Ularga protsessor, xotira va boshqa qujrulmalar ulanadi . Protsessor kompyuterning asosiy qurulmasi hisoblanib, undagi barcha qurulmalarni boshqaradi kompyuyer ishlashi davomida kompyuterda ma`lumotlarni saqlaydi. Monitor (lotincha so`z bo`lib, ,,eslatuvchi” ,,xabar beruvchi “ ma`nosini anglatadi ) – kompyuterdagi matn, grafik va boshqa turdagi ma`lumotlarni ekranda aks ettirish qurulmasi bo`lib, uning bir necha turlari mavjud: Klaviatura ( tugmachalar qurulmasi ) bosma mashinkadagi kabi tugmachalardan iborat bo`lib, ma`lumotlarni kiritish qurulmalari hisoblanadi. Asosiy qurulmalardan tashqari, kompyuter boshqara oladigan qurulmalar ham mavjud. Ular kompyuterlarning yordamchi va qo`shimcha qurulmalari deb ataladi. Kompyuter qo`shimcha qurulmalarsiz ham ishlay oladi, ammo bu qurulmalarsiz ma`lumotlarni chop etish, nusxalash yoki uzatishni amalga oshirib bo`lmaydi.kompyuterga quyidagi qo`shimchani ulash mumkun: - kompyuter sichqonchasi – kompyuterni boshqarish qurulmasi Zamonaviy kompyuterlarni xotiraning qattiq disk (ing HDD , Hard -qattiq , Disk - disk, Drive - dvigatel ) deb atluvchi turisiz tasavur qilib bo`lmaydi. Bu xotirani asosiy xotira qurilmasi deb xam atash mumkun. Chunki , birinchidan; qattiq disklar , odatda, kompyuterning sistema bloke ichiga joylashtirib, asosiy platada shleft orqali ulanadigan maxsus joy bor ( shuning uchun axborot almashinuvi juda tez ) ; ikkinchidan ; kompyuterga mos parametrlar sistema o`rnatilayotganda shu kompyuterga foydalanuvchining amaliy dasturlari, hujjatlari va boshqa turdagi ma`lumotlarni ham shu diskda saqlanadi . qattiq disklarda axborotni yozish va o`qish magnitlash asosida bo`lganligi uchun qattiq magnit disk ham deb ataladi. Bu qurulma umumiy korpusga joylashtirilgan elektrodvigatel, magnit kallak ( rus. Голофка ) .pozitsiyalash qurulmasi va magnit qatlamga ega bo`lgan bir nech bir diskka ( shu bois , ko`potar miltiq nomiga moslab ,, vinchestir `` deb ham ataladi ) iboratdir. Birinchi vinchestir 1973- yilda IBM firmasi tomonidan ishlab chiqarildigan. Disk sirti nuqtalar majmui sifatida, nuqtalar esa, o`z navbatida, aloxida bit sifatida ko`rilib, ularning har biriga 0 yoki 1 qiymat (magnitlangan yoki magnitlanmagan -``magnit ekvivalenti`` deb ham yuritiladi ) beriladi. Mazkur nuqtalarning joylashuvi oldindan aniq bo`lmaganligi bois , axborotni yozish uchun yozuv qurulmasi nishonlash usulidan foydalaniladi. Nishon yozuvning holati va o`rnini aniqlashga yordam beradi. Mazkur nishonning mavjudligi diskka axborot yozishning texnalogiyasi asosini tashkil etadi, nishonlar hosil qilish uchun esa disk formatlashni talab etadi. Disk formatlanganda konsentrik aylanalar ko`rinishdagi yo`llarga ajratiladi hamda yo`llar sekyorlarga bo`linadi Axborot disk sektorlarning yo`llari bo`ylab yoziladi. Sector va yo`llar o`z tartib raqamiga ega .diskning xar bir sektorida identifikatsiya qilish uchun adres maydoni deb ataladigan joy ajratiladi, qolgan joylarga esa ma`lumotlar yoziladi. Bu qurulma changdan, namlikdan va boshqa tashqi ta`sirdan juda yaxshi himoyalanganligi sababli, boshqa disklarga nisbatan yozishning yuqori zichligiga erishiladi . hozirgi kunda qattiq disklarning gigabayt va terabyt o`lchov birligi sig`imdagi turlari ishlab chiqarilmoqda. Kompyuterlarga turli shakildagi axborotlarni kiritish yoki chiqarish uchun xizmat qiluvchi qurulmalar ma`lumotlarni kiritish -chiqarish qurulmalari deb yuritiladi. Eng asosiy ma`lumotlarni kiritish chiqarish qurulmalari safiga monitor va klaviatura kiradi. Kompyuterlarga ma`lumotlar va buyruqlarni kiritish usullardan biri klaviaturadan joylashgan klavishlardan foydalanishdir. Aniq bir klavish yoki klavishlar birikmasining bosilishi aynan mos ikkilik kodining kiritilishiga olib keladi. Buning boisi shifirlovchi deb yuritilgan mikrosxema ma`lum bir klavish bosilishda hosil bo`lafdigann signalni ikkilik kodga aylantirib beradi. Monitor kompyuterning ish jarayonida vujudga keladigan axborotning zarur qismini ekranga yoritib berishni ta`minlaydi. Monitor matn yoki girafik holda ishlaydi. Matin holatida ekran belgi o`rinlari deb yurutuvchi alohida qismlarga bo`linadi. Girafik holatda ekran piksel deb ataluvchi nuqtalar to`plamidan tashkil topadi. Ikkala holatda ham belgi yoki pikselning ranglari, fonning rangu, ravshanligi va boshqa parametrlar haqidagi ma` lumotlar videoxotiradan saqlanadi. Monitordagi piksellarning umumiy miqdori monitorning imkon darajasi, deb ataldi. Hozirgi davrda grafik adapteri VGA, SVGA, XGA turga bo`lgan monitorlar keng tarqalgan. Monitorlarni yana elektiron nurli turubkali, suyuq kiristalli ( Lcd ) va plazmali turlarga bo`linadi. Malumotlarni kiritish chiqarish qurulmalari safiga axborot tashuvchi vositalar bilan bevosita bog`liq bo`lgan strimer, disk yurituvchi , optic disk qurilmasi, USB -yig`uvchilar ham kiradi. Kopmpyuterdagi malumotlarni biridan ikkinchisiga tashib o`tkazish va ma`lumotlarni kompyutersiz uzoq vaqt saqlab turish uchun maxsus xotira vositalari ishlab chiqarilgan bo`lib, ularni axborot tashuvchi vositalar yoki tashqi xotiralar deb ataladi. Axborot tashuvchi vositalarga ma`lumot muxitning fizik, kimyoviy va mexanik xossalarini o`zgartirish orqli yoziladi.