Mundarija kirish Lirik kechinma va badiiy ifoda Davr haqiqati va qahramon talqini Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati kiri sh

LIRIK KECHINMA VA BADIIY IFODA

She`riyatning hayotni qaysi xil timsollar asosida, qay yo`sinda badiiy tadqiq etishi lirik qahramon siymosining qay suratda namayon bo`lishi shoir, iste`dodi, e`tiqodi va ma`naviyati bilan birgalikda ijtimoiy adabiy muhitga ham bog`liq. Anglashilinishicha, davr yo`nalishi shoir e`tiqodi va iste`dodiga zid bo`lmasa ijodkor o`z "men"ini asarlariga ko`proq, samaraliroq singdiradi. Aksincha bo`lsa, davrdagi yo`nalishlar shoir ruhi va ilhomi ustidan hukmronlik qilsa, yozgan har bir satri "elak"dan o`tkazilsa, ijodkor "men"i rangsiz qashshoq holga tushishi mumkin. Ammo iste`dod shuning uchun ham iste`dodki, u o`zining tengsiz matonati qarama-qarshiliklarni yenga olish qudrati bilan muhit dovullarini engib, ulug` va betakror asarlar, isyonkor va jur`atli qahramonlar obrazini yarata oladi.

1917-yilgacha ham, undan keyin ham xalq va uning istedodli vakillari hayoti silliq kechgan emas, uni silliq qilib ko`rsatuvchilar bo`lgan, xolos. Ammo shunisi ham aniqki, Oktyabr to`ntarilishigacha, ayniqsa, 25-yillargacha matbuot, xususan shoirlar ijodi o`ta darajada tsenzura elagidan o`tkazilmadi... Bolshovoylar ham adabiyot va san`atni bir hamladayoq o`z iznlariga sola olmadilar. Zero o`sha paytlari, ham to`la shakllanib yetmagan bo`lsa-da, jadidlar rahnamolik qilayotgan demokratik oqim mavjud edi. Qolaversa, adabiyotning xalq hayotidagi o`rni va vazifasini yaxshi tushunadigan otashnafas adiblar to`lib-toshib ijod qilayotgandi. Munavvar Qori, Cho`lpon, Oybek, A.Qodiriy, Fitrat, Hamza, Botu, Elbek kabilar adabiy muhitda o`ziga xos musaffolikni saqlab turishadi. Buning ustiga o`sha 20-yillar boshida matbuot taraqqiyparvar qo`lidan butunlay tortib olinmagn edi. Ular sho`ro hokimiyatining qaror va ko`rsatmalari ijod ruhiga zid, shaxs erkinligiga yot ekanligini his etishardi. 30-yillargacha ham Cho`lpon, Fitrat kabi adiblar garchi millatchi sifatida tanqid etilsa-da, ommaviy qatag`onlar hali boshlanmagan edi. Yuqorida nomlari sanalgan adib va ziyolilar "adabiyot yashasa millat yashashini" (Cho`lpon), she`riyat xalq hayotini haqqoniy ifodalab berishi lozimligini, bu yo`l oxir oqibat ozodlik kurashchilarini tarbiyalashga asos bo`lishini chuqur tushuntirdi. Ikkinchidan, o`sha paytlari ochilgan gazeta-

5

jurnallarda ham shu xil yuragida kurash va istiqlol ruhi kuchli bo`lgan qalamkashlar ishlardi.

50-yillar oxiri, 60-yillar boshida iste`dodlarning unib o`sishini ta`minlaydigan bir muhit yuzaga keldi. She`riyatga E.Vohidov, A.Oripov, M.Ali, R.Parfi, G.Nurullayeva singari qator iste`dod egalari kirib kelishdi. Ularning har birining she`riyatda o`z o`rni va roli bor. Ammo biz bu o`rinda E. Vohidov ijodiga, uning mahorati muammolariga diqqat qilmoqchimiz. Chunki uning ijodida ustozlar she`riyatidagi ijobiy xususiyatlar, hayotiylik va tabiiylik, muammolariga jiddiy munosabat, illatlarga murosasizlik ayon sezilib turadi. Albatta, Erkin Vohidov she`rlaridagi bu xil ijobiy xususiyatlar, lirik qahramon xarakteridagi tabiiylik darhol namayon bo`ladi. Shu darajagacha yetguncha shoir ijodi ma`lum jarayonni bosib vtdiki, biz buni ham ko`zdan qochirmasligimiz kerak. Bu yosh iste`dodlar tarbiyasiga, o`quvchilar ma`naviyatining, didining o`sishiga ozmi-ko`pmi ta`sir etishi mumkin.

E.Vohidovning ilk she`rlari mazmun jihatdangina emas, shakl jihatdan ham havas qilarli darajada silliq, ravon, satrlar beozor tuyuladi. Ularda sho`ro maktabi va G`ayratiy to`garagining tarbiyasini olgan yosh yigitning qalb zarblari sezilib turibdi.

Erkin Vohidovning ilk she`rlarini o`qigansiz, shahar maktablarida o`qib ulg`aygan, tabiati ham, qalami ham silliqlangan, qalbida bir dunyo orzular bilan yashayotgan yosh yigitning ma`naviyatini tasavvur etasiz.

Shoirning ilk ijodidan ma`nosi nisbatan yengilroq, odmi sherlarni topish mumkin, ammo soxtalik va mag`rurlik unga begonaligi sezilib turibdi. Binobarin, G`ayratiy to`garagi bu o`rinda iste`dod qalamini charxlash ma`nosida ijobiy rol o`ynagan bo`lishi tabiiy. Ammo ilk ijodi ma`lum aqida, jilovlar ta`sirida shakllansa, bu hol shoirning ijodiy-estetik printsiplari o`zgacharoq shakllanishiga sabab bo`lishi mumkin. Erkin Vohidovning ilk ijodi o`ziga xos o`ychanlik, sokinlik, silliqlik, mantiqlik ayon sezilib turadi. Shoir o`zining dasturini o`rtaga tashlab, Vatan: "Bugun senga faqatgina she`r bag`ishladim, yurak bo`lsa, jonni fido qilgim keladi", - der ekan, lirik qahramon xarakteridagi silliqlik ham ochiq

6

ko`rinadi. Binobarin, u jonimni fido etaman, demaydi, muloyimroq yo`sinda "jonni fido qilgim keladi",-deydi.

Erkin Vohidov bir she`rida yo`llarga qarata: "Shoir bo`lsam ko`raman sizdan" desa, "Qalam"da: "Meni yurtim, davlatimga, xalqimga hizmat qilish davlatiga etkazding"-deydi. Bu satrlardagi "ko`rarman sizdan", "davlatimga etkazding" kabi turli ma`no tashuvchi so`z o`yinlari tufayli she`rxon qalbida o`ziga xos mayin ehtiroslar uyg`onadi.

Shoir ijodining boshlarida yozgan dasturiy she`rlaridan birining qahramoni: "Yo`q, xilvat istamayman, orom bilmas yosh jonim, to`lqin urgan ummoncha bor yurakdagi tug`yonim",-degan edi. E.Vohidov hozirgacha o`z lirik qahramoni aytganidek, junbushga tushib, tug`yon urib yashadi, deyish mumkin. Ammo tug`yon bilan tug`yonning, yashash bilan yashashning farqi bor. Erkin Vohidovning kuchli hayajon bilan qalam surgan, keskin fikrlar bilan maydonga chiqqan paytlari ham kam bo`lmadi. Ammo qaysi davrlarda shoir ijodi qaysi yo`nalishda bo`ldi? Uning lirik qahramoni yillar osha qanday xususiyatlarni orttirdi va qaysi fazilatlarini boy berdi?

Erkin Vohidov yuqorida qisman eslatilganidek o`z hissiyotlarini o`ta oshkor qilavermaydigan, ehtiyotkor, meyorni saqlab biladigan shaxs sifatida ko`rinadi. Balki G`ayratiy maktabi, balki xarakterdagi shu xil kamsuqumlik, ehtiyotkorlik shoirning dastlabki ijodida hayotning yorug` tomonlarini, shodlik va baxtiyorlikni kuylashga sabab bo`lgandir? Har holda uning lirik qahramoni olamni "shodlik uchun yaralgan" deb ta`riflaydi, hayotdan nur va go`zallik topadi, yashab turgan bog` va vatanni aynan teng deb ta`riflaydi. Uning qahramoni Vatanga: "kezgan bilan, sayr etgan bilan husningga hech to`yib bo`larmidi?"-deydi. Albatta hayot qanchalik og`ir, murakkab, ziddiyatli bo`lmasin, shoir uning yorug` parchalarini kuylashi mumkin. Shu ma`noda Erkin Vohidovning yosh qahramoniga hayot go`zallik manbai bo`lib ko`rinishi bir jihatdan tabiiy: "jilmayadi o`zida yo`q shod, yangi oy ham ketmay qoshingdan, etak-etak olib koinot. Yulduzlarni sochar boshingdan..." deya yurt go`zalligini ko`tarinki ruhda kuylash ham shu holning natijasidir. Shuningdek shoirning:

7

Men insonman, qalbimda otash,

Quyoshdan toj, oydan taxt qurdim,

Men insonman, ko`hna jafokash

Tuprog`imda mangu baxt qurdim-

deya e`tirof etishi ham ma`lum ma`noda tabiiy. Chunki shoir zotiga hayot qanday ko`rinsa, u shunday kuylagani ma`qul. O`sha paytda Erkin Vohidov lirik qahramoniga hayot shunday ko`ringan, shodlik va baxtni ko`tarinki ruhda kuylagan ekan, bunga shak keltirish qiyin. Agar ijodkor baxtni ishonarli va samimiy kuylay olsa, uning asari g`oyaviy-badiiy yuksaklik kasb etsa, buni qo`llab quvvatlash lozim. Qolaversa, yosh ijodkor ko`proq kitob ta`sirida bo`ladi. Bu ta`sir uning asarlarida aks etadi. Erkin Vohidovning ilk she`rlarida ozmi-ko`pmi Hamid Olimjon, Mirtemir va Shayxzoda kabi shoirlarning hayotsevarlik ruhi bilan yo`g`rilgan asarlari ta`siri sezilib turadi. Yana shunisi borki, davr, muhit tamoyillari yosh ijodkor ongida chuqur iz qoldirmasligi ham mumkin emas. Erkin Vohidov o`z ijodini 50-yillarning nosog`lom muhitidan nafas olgan holda boshladi.

1946-56-yillar adabiyoti va adabiy tanqidchiligida barcha g`am-qayg`ular oktyabr to`ntarilishidan oldingi davrda qolib ketdi, Sho`ro zamonida esa faqat baxtiyorlik hukmron, kishilarimiz o`lim, baxtsizlik nimaligini bilmaydi, degan targ`ibot yoshlar ongiga zo`r berib singdirilgan. Erkin Vohidovning yosh qahramoni ana shu targ`ibot ta`sirida ulg`aygan. Shuning uchun ham u she`riyatning vazifasi kishi ko`ngliga nur va surur olib kirishi, deb biladi. Albatta, insof va adolat nuqtai-nazardan olib qaraganda, bu fikrni ham mutlaqo yangilash deb bo`lmaydi. Insoniyat hamisha nurga, ziyoga, baxtga intilib kelgan. Baxtni, shodlikni tarannum etish she`riyatning ezgu vazifalaridan biri ekanligi ham rost. Buning ustiga har qanday og`ir sharoitda ham baxt va baxtsizlik, quvonch va qayg`u hayotda birgalikda yashaydi. Binobarin, 1946-56-yillar hayotida ham baxt, shodlik mutlaqo yo`q edi, dunyo faqat qorong`ulikdan, g`am-alamdan iborat edi, deb qat`iy hukm chiqarish insofdan emas. Axir daxshatli urush paytlari ham yig`i-sig`i, fojialar yonida kimningdir to`yi, yaxshi kunlari bo`lardi-ku! O`sha shaxsning

8

baxtiyor damlarini baxtsizlik, quvonchini g`am, deb ta`riflashga haqqimiz yo`qligi ayon.

Ayni zamonda, ozgina quvonchni ko`paytirib ko`rsatish, mayda yutuqlarni buyuk deb ta`riflash ham hayot haqiqatini adolat tamoyili asosida aks ettirishga zidligini unutmasligimiz lozim. Ayniqsa hayot va o`lim singari adabiy tushunchalar haqida gap ketganda she`rdami, nasrdami, maqoldami, ob`yektiv haqiqatdan sezilarli chekinish bo`lsa u ko`zga tez tashlanadi.

Erkin Vohidovning ba`zi lirik qahramonlari ob`ektiv sabablar va yoshlik romantikasi oqibatida voqealikning ayrim qirralarini bo`rttiribroq ko`rsatganining guvohi bo`lamiz. Shoirning lirik qahramoni dastlab shu e`tiqod bilan yashaganini "Bog`bon" she`ri misolida ko`rish mumkin. Bu she`rga Navoiyning "Xazon sipohiga ey, bog`bon, emas, mone, bu bog` sahniga gar ignadar tikan qilg`il" misralari ishora qilib olingan bo`lsa-da, bu fikrga teskari g`oya ilgari surilgan. Bu she`r personaji bo`lmish 100 yoshli chol: "Bu bog`ing tomiga tikan qilmay ham hazon sipohiga mone bo`loldim" deydi. Shu bilan go`yo umrning o`tkinchiligi buning davrida boshqacha ma`no kasb etadi, demoqchi bo`ladi.

"O`lmaslik" haqidagi g`oya shoir romantik qahramon onggiga shu darajada chuqur singan ekanki, shu shoirdan 10 yil keyin bitilgan "Insoniyat tarixi" nomli uzungina asarda ham shu fikr yanada kengroq ifodalanadi. Rivoyat asosida yozilgan bu she`r personaji-Podshoh o`z yurtidagi barcha olimlarni yig`ib, insoniyat tarixini yozishni buyuradi. Olimlar ko`p yillar ranj-mashaqqat chekib, bu tarixni bitadilar va qirq tuyaga ortib unga olib keladilar. Barcha kitobni o`qib chiqishga ko`zi yetmagan podshoh ularga "ko`pi bilan bir tuyaga" ortsa bo`ladigan kitob yozishni buyuradi. Keyinroq bu ishni bajargan olimlarga bu- bir tuyaga yuk bo`lgan kitobni hali tugatib kelganlarida esa podshoh o`lim to`shagida yotgan bo`ladi va ulardan kitob mazmunini ikki og`iz gap bilan so`zlab berishni iltimos qiladi. Ular kitob mazmunini tushuntirib: "Odamlar tug`iladi, g`am chekadi, o`ladi. Insoniyat tarixi mazmuni shu bo`ladi". deydilar. Rivoyat shu yerda tugaydi. Ammo she`r tugamaydi. O`sha zamonda shu xil xulosa bilan she`rni tugatish ham o`ziga o`zi qafas yasash bilan barobar edi... Unda shoirni pessimizmdan,

9

partiyaviylikdan, sinfiylikdan chekinganlikda ayblashlari turgan gap edi. Shuni sezgani uchunmi Erkin Vohidov bizning zamonga kelib, bu tarix: "afsona bo`lib qoldi, g`am odamlarga begona bo`lib qoldi" degan g`oyani ilgari suradi. She`r oxirida esa: "Odamzod tarixida ortga qaytish bo`lmaydi, odamlar tug`iladi, kurashadi, o`lmaydi" deb optimistik xulosa chiqaradi. Bu yerda moddiyumchi (materialist) qahramon odamlar ruhan emas, jisman ham abadiydir, degan g`oyani baralla ifodalayotgani baralla sezilib turibdi...

Ammo Erkin Vohidovning ijodi 60-yillar boshida yaratilgan she`rlardangina iborat emasligi, qoolaversa, uning o`sha paytda yaratgan asarlari orasida ham, yuqorida qisman aytib o`tilganidek, mayin lirizm va hayotiy romantikaga to`liq she`rlar mavjudligini eslatib turmoq lozim.

Aytmoqchimizki, shoirning milliylikka, ma`naviy yetuk, faol inson obrazini yaratishgacha kelib yetish yo`li silliq va ravon kechgan emas. Bu yo`l, ramziy ma`noda, goh silliq marmarlardan, goh o`ru qirlardan o`tsa, goh tog`-u toshlar, cho`qoraqalpoqilar va jarliklardan o`tib kelmoqda. Uning hayot va ijod yo`li faqat nurli manzillardan iborat bo`lmaganiday, faqat qorong`u go`shalarini ham makon etib qolgan emas. Shoir ijodidagi qaysi davrlarda nurli tamoyillar ko`payganini, ularni zarracha kamsitmagan holda ob`ektiv haqiqat nuqtai nazaridan tahlil etishga intilar ekanmiz, har xil tamoyillarga duch kelamiz:

60-yillarning o`rtalariga kelib she`riyatdagi yo`nalish hayotiylik tomon o`zgarishi bilan shoir ijodida ham bir qator tamoyillar paydo bo`ldi. Oylar, yillar o`tib Erkin Vohidovning uslublari hayot haqiqatini borligicha, murakkabligicha ifodalash tomonga o`zgardi. Hayotnieng u yoki bu qirrasini teran tadqiq etish mahoratlari oshdi, dunyoqarashlarida yangiliklar yuzaga keldi, ijodiy qamrov ufqlari kengaydi.

"Keyingi yillarda she`riyatning shiddat bilan rivojlanishining sababi shoirlarning xuddi o`z qarzlarini uzayotgandek urushdan keyingi yillar she`riyatida ko`rinmagan, ammo o`quvchini ham, adabiyotchilarni ham qiziqtirgan mavzularda ko`p va xo`p yozganidir. Men bu yerda, avvlo hayot bor murakkabligi va qarama-qarshiliklari bilan ifodalangan she`rlarni ko`zda tutaman"-degan edi

10

o`shanda adabiyotshunoslardan biri. Zero, hayot murakkab unda ijobiy va salbiy hodisalar ham, vaqt ham keskin ajralib turmaydi, ular bir biriga chatishib, birikib ketgan bo`ladi. Shoir zoti hayotning lirik qahramon xarakteri, ruhiyati orqali tadqiq etadi. Lirik qahramon ruhiyati esa hayot murakkabliklari ta`sirida o`zgarib, turlanib turadi. She`riyatga 60-yillarda kirib kelgan qator shoirlarning lirik qahramonlari ruhiyatida oq va qora rangini emas, turli tuman ranglar "joy talashadi" (Shayhzoda). Zotan, hayot bir yoki ikki emas, ko`plab ranglarining, bir, ikki emas, ko`plab ohanglarning sintezidan iboratdir. Hayotdagi ijtimoiy yangilanish belgilari, uslublari hayot haqiqati asosida shakllangan talantlarning asarlarida aks etishi, tabiiy, albatta.

Shayhzoda, M.Boboyev, S.Zunnunova, Shukrulloning ayrim she`rlarida ko`ringan o`ziga xos hayotiylik, turmushdagi salbiy hodisalarda faol munosabat E.Vohidovning satirik yo`sinda yozgan she`rlarida ("Nasihat", "Ko`chaman") yuksakroq cho`qqiga ko`tarildi.

Sobiq ittifoqning davridagi ayrim asarlarini va Mamarasul Boboyev, A.Muxtor, Shukrullo kabi shoirlarning hajviy ruhdagi ba`zi she`rlarini hisobga olmaganda urushdan keyingi o`n yillikda mavjud hayot haqida hajviy she`rlar soni va sifat jihatdan kam yozildi. Xolbuki, hayotni hajviy ko`z bilan ko`rib poetik tadqiq etish xalq ko`zining ochilishiga millatning o`zligini anglashga jiddiy yordam berish mumkin edi. Hajviy ruh, hayotdagi va insondagi illatlar ustidan kulish orqali kamchiliklardan forig` bo`lish millat ongini yangilabgina qolmasdan, faollikni kuchaytirishga ham yordam beradi. Shu ma`noda Erkin Vohidovning illatlarni nishinga olib hajviy va majoziy she`rlar ijod etishning tarbiyaviy va ijtimoiy ahamiyati salmoqlidir.

Jumladan, Erkin Vohidov o`zining "Nasihat" she`rida xushomatgo`y og`irning ustidan, yengilning ustidan yurishga o`rgangan, ishdan ko`ra gapni ko`proq biladigan kimlarni fosh etar ekan, kitobxonni shu xil illatlardan yiroq bo`lishiga faollikka da`vat etadi.

Qo`lni ishga mohir etma, tilni gapga usta qil, Ishni bir qilgan joyingda gapni albat yuzta qil,

11

Boshlig`ing oldida topmoq istasang sen e`tibor, Qomating yuz turli bukkin, so`zni ham ming tusda qil.

"Nasihat"dagi shu xil hajviy ruh, kesatiq ohangi mo`ljalga borib tegadi: yaltoqi, mustaqil fikri, dunyoqarashi bo`lmagan ("Hech fikr qilma o`zingcha, qilma bir ish mustaqil"), boshliqlarga hushomadgo`ylik qilib kun o`tkazadigan shaxsning obrazi namayon bo`ladi. Asarning kesatiq tarzida bitilganligi bu she`rda gavdalangan obrazga nafrat uyg`otishda muhim o`rin tutibgina qolmasdan, she`rxonning ko`nglida, ruhida yashirinib yotgan faollik hissini ham uyg`otadi, uni kamchiliklarga murosasiz bo`lish ruhida tarbiyalaydi.

Urushdan keyingi o`n yillikda hayotning ilg`or tomonlarini aks ettirishga hech qanday qarshilik bo`lmagani holda, salbiy taraflarni ifodalashga ruhsat yo`q edi. Yangi davrga kelib esa, Asqad Muxtor to`g`ri ta`kidlaganidek: "Shoirlar nutqiy ohangdosh so`zlarni ishlatishdan sub`ektiv lirikadan, qatron qiluvchi tanqiddan qo`rqmaydigan payt kelgan edi".¹

Prezidentimiz I.Karimov aytganidek, xalq ochlikka, muxtojlikka chidashi mumkin, ammo adolatsizlikka chiday olmaydi. Afsuski sho`ro hukumati xalqni shunday laqillatib, aldab, adolatsizlikka yo`l qo`yib berdi. El-yurtning asosiy qismati ertaga hayot yaxshi bo`ladi, qiyinchiliklar, fojialar bo`lmaydigan, hamma baxtla hayot kechiradigan tuzumni ko`ramiz deb jonini jabborga berib mehnat qilishdi, azob-uqubat ko`rishdi va hozir ularning bir qismi olamdan ko`z yumdi. Agar hayot bir tomonlama ko`rsatilmaganda edi, o`sha kishilar, balki, turmushni chinakkamiga yaxshilash uchun jon kuydirishardi, she`r mohiyatida yashiringan tarbiyaviy ma`no shu: olamni va odamni yoshlarga, shu jumladan, xalqqa haqqoniy ko`rsatish, ular qalbiga va ongiga to`g`ri, haqqoniy fikrlar, sobit hissiyotlarni joylash, to`g`ri yo`lga boshlash lozim, demoqchi shoir qahramonni.

Erkin Vohidovning ilk she`riyatidagi har jihatdan baxtli lirik qahramon falsafiy she`rlarida dunyoga ochiq ko`z, ammo bosiqlik bilan qaraydigan insonga o`rin bo`shata boshladi. To`g`ri, bu o`zgarishlar yashin tezligida yuz bergani yo`q. Hatto, 70-yillarda yozilgan "Inson" falsafiy g`azalida ham odamzodni quruq madh

1. 
   Qo`shjonov M. Saylanma II jildlik, I jild.-T. 1982. 351-bet
   

12

etuvchi ba`zi misralar bor. Ammo shu bilan birga bu she`rida inson hayotidagi ziddiyatlar, murakkabliklar qayd etiladi.

Sen balo, ham mubtalo, xayr ila kim rostu riyo

Fitnagar olam aro: fatton o`zing qurbon o`zing.

Goh adolat bog`ida, piri adolat gohida

O`z dilingning dargohida shayton o`zing, g`ilmon o`zing

Shoir insonga falsafiy nuqtai nazardan qarayotgani ayon ko`rinib turibdi. Bu erda inson tabiatidagi murakkabliklar: uning goh tojdor, goh qul, goh qon to`kuvchi, goh osmonda xirom etuvchi sifatida tasvirlanishi fikrimiz dalilidir.

Erkin Vohidov 80-yillarga kelib 60-yillarda aytgan: "Yo`q! Halovat istamayman orom bilmas yosh jonim" degan lirik qahramoniga yaqinlashadi. O`zbek tiliga davlat maqomi berish arafasida ma`lum bir muddat o`zi aytmoqchi, qaynoq hayot ichida bo`ldi, o`tkir ijtimoiy-siyosiy maqolalar, she`rlar ijod etdi...

Mustaqillik e`lon qilingunga qadar yozilga she`rlarida M.S.Garbachev boshlab bergan qayta qurish respublikamizda amalga oshayotgani ("Eski hammom-eski tos"), qishloq kishilarining nochor sog`ligi to`g`risida haqqoniy fikrlarni ilgari surdi.

Umuman Erkin Vohidov ijodining o`ziga xosligi shoirning Vatan tuyg`usiga, mehnatkash xalq taqdiriga turli davrlarda turli xil qarashlarida ham ko`rinadi.

Ma`lumki inson qalbida ota-bobolari yashab o`tgan joyiga tabiiy mehr tuyg`ulari bo`ladi. Bu tuyg`ular ona allasi, xalqning o`lan va ertaklari, urf-odatlari, yurtning suvi-yu havosi orqali qalbiga, jon taniga o`rnashadi. Haqiqiy shoirlarning qalbi hamisha Vatan mehri ona yurt tuyg`usi bilan to`liq bo`ladi. Zero, shoirlikning o`z ona Vatanni sevmoq, uni kuylamoq odamlar qalbida Vatan tuyg`usini uyg`otmoq va bu hissiyotlarning ildiz otishiga yordam bermoq demakdir.

13