Мундарижа Кириш Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг назарий асослари. Тадбиркорликнинг ташкилий –ҳуқуқий шакллари

2.Тадбиркорликнинг ташкилий –ҳуқуқий шакллари.

Тадбиркорлик ғоят мураккаб ва масъул фаолият бўлганидан унинг ҳар хил турлари мавжуд. У классификацияланганда мулкий мақом, қонунийлик, фаолият тури каби мезонлар асос қилиб олинади.

Мулкий жиҳатдан хусусий, жамоавий-гуруҳий ва давлат тадбиркорлиги ажратилади:
Хусусий тадбиркорлик – бу хусусий мулкчиликка асосланган тадбиркорлик. Бу ерда тадбиркорликка жалб этилган моддий , молиявий ресурслар, яратилган товар ва хизматлар, уларни сотишдан келган даромад, биринчидан, индивидуал (якка тарздаги), иккинчидан, корпоратив (гуруҳ таркибидаги) хусусий мулк ҳисобланади.
Жамоавий-гуруҳий тадбиркорлик хусусий мулк соҳиблари ўз мулкини кўнгилли равишда бирлаштирганда пайдо бўлади. Бу турли кооператив, уюшмалар ва ширкатлардан иборат. Бу ерда мулк икки қисмга ажралади, биринчиси жамоага бирикканларнинг умумий мулки, иккинчиси уларнинг индивидуал (пай) мулки.
Давлат тадбиркорлиги – бу давлатга қарашли корхоналар фаолияти бўлиб, иқтисодиётнинг давлат секторини ташкил этади. Улар давлат мулки ҳисобланади, лекин бозор қоидаларига амал қилган холда мустақил иш юритадилар.
Тадбиркорлик ўзининг қонунийлиги жихатдан, яъни қонунларга нақадар мос юритилиши жиҳатидан ошкора ва яширин тадбиркорликка ажратилади.
Ошкора тадбиркорлик - бу рухсат берилган ва давлат белгилаган қонун қоидаларга биноан юритиладиган тадбиркорлик бўлиб, бу очиқ-ойдин амал қилади. Унинг қандай фаолият билан шуғулланишидан жамият аҳли хабардор бўлади. Бу иқтисодиётнинг расмий, яъни ошкора сектори ҳисобланади. Бу ерда товар ва хизматларнинг асосий қисми яратилади.
Яширин тадбиркорлик – бу расман рухсат этилмаган, лекин амалда хуфёна тарзда ва сир сақланган ҳолда юритиладиган тадбиркорлик. Иқтисодиётга қанча эркинлик берилган бўлса, шунчалик яширин тадбиркорлик кам бўлади. Борди-ю эркинлик чекланган бўлиб, солиқлар оғир бўлса, фаолият турларини ман этиш кўп бўлса, шунчалик яширин тадбиркорликка куч берилади.
Яширин тадбиркорлик ижтимоий фойдали бўлганда кишилар эҳтиёжини қондирадиган товарлар ва хизматлар яратилади, лекин бу рухсатсиз бўлади. Яширин тадбиркорликнинг энг хавфлиси –бу криминал (жиноий) бизнесдир. Бу кишиларга фойда ўрнига зарар келтирадиган ишдир. Криминал бизнес ашаддий ва ғоят зарарли фаолият бўлганидан жамият унга қарши бор кучи билан курашади.
Тадбиркорлик ўзининг йўналиши, яъни қайси соҳада юз беришига қараб индустриал, аграр ва сервис бизнесларига ажралади: