Mundarija Kirish I. O’simliklarda parazit yashovchi hashoratlarning morfo-biologik va ekologik xususiyatlari

Sirfid pashshalarning keng tarqalgan turlari
Karam maydonlarida shiralar paydo bo’gandan bir-ikki hafta keyin sirfid pashshalar kela boshlaydi. Karamning erta ekilgan navlarida pashshalarning eng yuqori soni iyunning boshlariga to’g’ri keladi. Bu davrda sirfid pashshalarning 5 ta turi uchraydi. Boshqa turlari keyinchalik paydo bo’ladi.
Shira bitlari soni kechpishar karam navlarida juda yuqori bo’ladi va bitta o’simlikda bir necha minggacha yetadi. Shu sababli bu navlarda sirfid pashshalar soni ham yuqori bo’ladi. Sirfid pashshalarning eng yuqori soni sentyabrning oxiri va oktyabrning bosholariga tog’ri keladi. Bu davrda bitta o’simlikdagi pashshalar soni 15-50 tani tashkil qiladi. Oktyabr oyining o’rtalarida shiralar soni bitta o’simlikda 200-600 tagacha kamayadi. Lekin sirfid pashshlarning soni ancha yuqori qiymatlamlarini saqlab qoladi: 50 ta o’simlikda 120-150 ta lichinka yoki g’umbak. Bu davrda pashshalarning ayrim turlari o’z rivojlanishini tugatib, qishlashga tayyorgarlik ko’radi. Boshqalarining rivojlanishi dekabr oyigacha davom etadi.
O’zbekistonda sirfid pashshsalarning tur tarkibi va o’zaro nisbati
(Daminova D. N., 1990).

t/p	Turning nomi	Turning hissasi	Tadqiqotlarda aniqlangan turlar
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.	Metasyrphus corolla Sphaerophoria rueppelli Sph. snipta Surphus vitripennis Metasurphus interrumpeus Me. Latifasciatus Episirphus balteatus Scava albomaculata Sca. pyrastri Sca. latimaculata Paragus cinctus Pr. quadrifasciatus Pr. pulcherrimus Ischiodon scutellaris Syrphus ribesil	65,3 % 7 % 6 % 4 % 4 % 3 % 3 % 1 % 1 % 1 % 2 % 1 % 1 % 0.4 % 0.3 %	+ + + + + + + +

Avgust-oktyabrda kechpishar karam navlarida sirfid pashshalarning 15 turi rivojlanadi. Ular orasida Metasyrphus Corollae barcha pashshalarning 65,3 % ini tashkil etadi.