Mundarija: Kirish i-bob. Qo’qon xonligining siyosiy tarixi va markaziy davlat boshqaruv

²⁹ Holdswort M Turkestan in the nineteenth century.A. Brief History of the khanates of Bukhara,Kokand and Khiva.-Oxford: 1959.-P.5





³⁰ Central Asia in historical perspective. Edited by Beatrice Mans.-p.11 Bregel Y.Central Asia.VII.In the12 th-13 th/18 -19 th //Encyclopedia iranica.-VY fas2.P..1995. Allworth .E. The modern Uzbeks.





Form the fourteeth to the present. -Stanford.1990.-p.14. Scott .C.Levi. The Fergana Valley at the Crossrods of World History: The Rise of Khoqand,1709-1822//Journal of Global Histori.2007.Volume2.N-2 Holdswort.M.Turkestan in the nineteenth century.A Brief History of the khanates of Bukhara, Kokand and Khiva.-Oxford:1959 Central Asia in historical perspective.Edited by Beatrice Mans.-Oxford:West viw press, 1994.-245p. каранг. Махмудов. Ш. Куканд хонлигининг ма’мурий- бошкарув тизими (1709-1876 йй.). Тарих фан. Ном. Дисс.- Т. 2007.17 б.



1.2 Markaziy boshqaruv tizimi - dargoh va devon faoliyati.
O’rta Osiyo xonliklari markaziy boshqaruv tizimi dargoh va devondan iborat bo’lgan. Dargoh - Hukmdorning eng oliy davlat idorasi, devonlar esa ma’lum bir doiradagi vazifalarni boshqaruvchi vazirliklar hisoblangan. Buxoro xonligida Ashtarxoniylar davriga kelib, bunday boshqaruv tizimi butunlay o’zgardi. A’zamat Ziyoning fikricha, bu davrda “ . mazkur tizim ( dargoh va devonlar) tugatilgan va ijroiya vazifalari to’g’ridan- to’g’ri saroydagi u yoki bu lavozimda yoki biron bir arbob faoliyatida biriktirilgan” edi. Demak, turli amaldorlar faoliyat yuritgan maxsus vazirliklar zimmasidagi vazifalarni birgina shaxsga yuklatish bilan devonlar faoliyatiga chek qo’yilgan.
Buxoro xonligida Ashtarxoniylar sulolasi hukmronligining zaiflashuvi oqibatida vujudga kelgan Qo’qon xonligi davlat boshqaruvida ham aynan shu tizim asosida shakllangan.Barchamizga malumki, hamma zamonlarda davlat boshqaruvida markaziy idoralar asosiy rolni bajargan. Shu ma'noda Qo'qon xonligining markaziy boshqaruv tizimi o'ziga xos jihatlari bilan ham ajralib turadi. Qo’qon xonligida hukumat qarorgohi xon o’rdasida joylashgan bo’lib,mamlakat hayotidagi muhim barcha masalalar ushbu saroyda hal qilingan. Markaziy boshqaruv tizimi ham butunlay o’rdada mujassamlashgan. Unda faoliyat yurituvchi barcha amaldorlar xon huzuridagi Oliy Kengash tarkibiga kiritilgan. Markaziy boshqaruv oliy hukmdor, keyin maslahat organi bo’lgan kengash, undan so’ng ijroiya vazifalardagi ma’sul amaldorlardan iborat bo’lgan.Davlat o’zining ichki va tashqi siyosati, jamiyat bilan olib boriladigan aloqalar asrlar davomida shakllangan, murakkab boshqaruv organi Kengashga tayanib amalga oshirilgan. Bu Kengash — maslahat”, “ xos majlis”, ” mashravat”, “majlisi Sultoniy” yuritilgan.Qo’qon hukmdorlari huzuridagi kengash haqida XlXasrda xonlikda bo’lgan rus zobitlari, elchi, va sayyohlari, kengashda ko’rilgan masalalari haqida esa mahalliy mualliflar tomonidan muhim ma’lumotlar yozib qoldirgan.