Mundarija: Kirish I. Bob. Qattiq chiqindi manbalari va ularni turlari

2-rasm. Spittelau yoqish zavodi Vena
2.2. O‘zbekistonda maishiy chiqindilarni utilizatsiya qilish bo‘yicha zamonaviy klasterlar
O‘zbekistonning 8 ta hududida zamonaviy, o‘z ichiga qattiq maishiy chiqindilarning barcha jarayonini qamrab oluvchi shu jumladan, ularni yig‘ish, olib ketish, utilizatsiya qilish va qayta ishlashga mo‘ljallangan klasterlar ish boshladi.

3-rasm.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan joriy yilning aprel oyida respublikada sanitariya va ekologik vaziyatni yaxshilash, chiqindilarni odamlar sog‘lig‘iga bo‘lgan zararini oldini olish, munosib turmush sharoitlarini yaratish va umuman olganda aholi turmush darajasi hamda sifatini yanada oshirishga qaratilgan “2017—2021-yillarda maishiy chiqindilar bilan bog‘liq ishlarni amalga oshirish tizimini tubdan takomillashtirish va rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.
Xususan, hujjatda tijorat banklarining imtiyozli kredit resurslari va tadbirkorlarning o‘z mablag‘lari hisobidan qattiq maishiy chiqindilarni utilizatsiya qilish va qayta ishlash tizimini tubdan takomillashtirish, ularni qayta ishlash texnologiyasini joriy etish ko‘zda tutilgan.
Ushbu qaror zamonaviy texnologiyalar asosida respublikada sanitariya qoidalari, me’yorlari va gigiyena standartlariga ekologik talablarga muvofiq qattiq chiqindilarni yig‘ish, saralash, tashish, shuningdek, organik o‘g‘itlar ishlab chiqarishni tashkil etishni qamrab oluvchi utilizatsiya qilish va qayta ishlashning yagona tizimini yaratishga imkon berdi.
Natijada, aholiga qattiq maishiy chiqindilarni tashish bo‘yicha markazlashtirilgan xizmatlar bilan qoplash 2017-yilda 63%gacha 2021-yilda esa 93% gacha ko‘tariladi.

2.3. Qattiq chiqindilarni yo'q qilish: muammolar va istiqbollar. Maishiy chiqindilarni qayta ishlashning zamonaviy usullari va usullari

Mamlakatda aholi soni ortib borayotganligi sababli, iste'mol resurslariga talab ham ortib bormoqda. Natijada, resurs iste'molining ko'payishi, shuningdek, maishiy chiqindi materiallari miqdorini ko'paytiradi.
Har yili axlatxonalar tobora kengayib boradi va tobora kengroq maydonni egallaydi, suv omborlari oqova suvlar tufayli ifloslanmoqda, bu ko'plab infektsiyalar va tabiat uchun xavfli elementlarni o'z ichiga oladi. Shuning uchun, qayta ishlash maishiy chiqindilar, bizning davrimizda ishlab chiqarilgan qattiq chiqindilar (chiqindilar) to'planib, tuproq, atmosfera va suvni ifloslantirmasligi uchun sanoatni rivojlantirish kerak.
Chiqindilarni qayta ishlash uchun innovatsion texnologiyalarni o'z vaqtida joriy etmasdan, sayyora yaqin orada ulkan axlatxonaga aylanib, nafaqat odamlarning, balki barcha tirik mavjudotlarning yaroqsiz holga kelib qolishi mantiqiy haqiqatdir.
Bunday natijaga yo'l qo'ymaslik uchun ko'plab mamlakatlar olimlari uzoq vaqtdan beri chiqindilar bilan kurashishning eng maqbul usullarini izlamoqda, buning natijasida qattiq chiqindilarni atrof-muhitga zarar etkazmasdan yo'q qilish yoki qayta ishlash, shuningdek, katta miqdordagi axlatni hududiy tozalash mumkin.
Bugungi kunda qattiq maishiy chiqindilarni yo'q qilish axlatdan xalos bo'lishga imkon beradigan quyidagi taniqli usullar bilan amalga oshiriladi:

• 
  Maxsus poligonlarda chiqindilarni ko'mish yoki vaqtincha saqlash. Saralash va yaroqsiz materiallar bu erda amalga oshiriladi, ular tuproq bilan qoplangan.
  
• 
  Kompostlash. Biologik moddalarning tabiiy parchalanishi, ularni tuproq va ekin ekish uchun mineral o'g'itlarga qayta ishlash.
  
• 
  Qattiq chiqindilarni issiqlik bilan ishlov berish. Ushbu usul deyarli har qanday chiqindilarni yoqishga imkon beradi, bu ularning hajmini iloji boricha kamaytiradi, shuningdek issiqlik energiyasi ko'rinishida iqtisodiy foyda keltiradi.
  
• 
  Past harorat va yuqori haroratli piroliz.