Mundarija kirish I bob. O’zbekiston respublikasi davlat byudjeti daromadlarini shakllantirishning nazariy va tashkiliy-huquqiy asoslari

2.2. Davlat byudjeti daromadlarini shakllantirishda to’g’ri soliqlarning

hozirgi amaliyoti tahlili

Milliy daromadni qayta taqsimlashning asosiy metodi soliqlar hisoblanadi.
Ular yordamida byudjet daromadlarining asosiy salmog’i ta’minlanadi. Turli mamlakatlar markaziy byudjetlarining daromadlarida soliq tushumlari qariyb 90%ni tashkil etadi.
Byudjetning daromadlar qismini to’ldirishning manbalaridan biri byudjet tizimida boshqa darajada turgan byudjetdan dotatsiyalar, subventsiyalar va subsidiyalar yoki mablag’larni qaytarilmaslik va tiklamaslikning boshqa shakllarida olinadigan moliyaviy yordamdir.
Bunday moliyaviy yordamlar mablag’larni oluvchi byudjetning daromadlarida o’z ifodasini topishi kerak. Jismoniy va yuridik shaxslardan, xalqaro tashkilotlar va xorijiy davlatlar hukumatlaridan qaytarilmaydigan yoki tiklanmaydigan shaklda o’tkazilayotgan mablag’lar ham byudjetning shunday daromadlari tarkibiga kiradi.
O’zbekiston soliq tizimining rivojlanishi negiziga bir qancha taraqqiy etgan xorijiy davlatlarda asosiy hisoblangan va o’z samaradorligini ko'rsatgan soliq tizimining tuzilish tamoyillari asos qilib olingan. Ular orasida davlat tomonidan qattiq markazlashtirilgan boshqaruv asosida soliq tizimini bir butunligini ta’minlaydigan tizimlilik; soliqni undirishning keng qonunchilik asosi; ayrim hollarda soliq to’lovchiga soliq solishning aniq tizimini tanlash huquqi berilgan soliqlar o’rtasidagi o'zaro bog’liqlik; soliqlarni umumdavlat (markaziy) soliqlari va mahalliy soliqlarga qat’iy bo’lish; har yili soliqlar stavkalarini aniqlash hamda davlat tomonidan har yili qabul qilingan davlat budjeti to’g’risidagi qonun doirasida siyosiy o’zgarishlar va iqtisodiy konyukturani hisobga olgan holda, soliq siyosatini amalga oshirish imkoniyati bilan ta’minlangan soliq tizimining qayishqoqligi (moslashuvchanligi); mamlakat iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishini rag’batlantirish bilan bog’liq bo’lgan, rivojlanish sur’atlari, iqtisodiy sohalarning moliyaviy ahvoli, inflatsiya darajasi, viloyatlar va tumanlar iqtisodiy rivojlanishini tenglashtirish kabi omillar hisobga olingan, yorqin ifodalangan soliq tizimining ijtimoiy yo’nalishi tamoyillari ajralib turadi.