|
I-BOB O`QITUVCHINING SHAXSIY XISLATLARI KASBIY BILIMLARI
1.1 O’qituvchining kasbiga xos xislatlari
Ko’pchilik psixologlar, shu bilan birga O’zbekistonlik psixolog olimlar tomonidan olib borilgan tadqiqotlar zamonaviy o’qituvchilar uchun eng zarur xislatlarni aniqlab olish imkoniyatini beradi. Rossiya psixologlaridan N. V.Kuzmina, V, Slastenin, F.N. Gonoblin, O’zbekistonlik psixologlardan R.Z. Gaynutdinov,M.G. Davletshin, S. Jalilova, A. Jabborov, Qoplonova va boshqalar tomonidan olib borilgan ilmiy – tadqiqotlar o’qituvchilik kasbini atroflicha o’rganib, ancha batafsil ko’rsatib berish imkoniyatini yaratadi. Bu professiogramma.Professiogramma-ma’lum tizimga keltirilgan, mehnatni psixologik tomondan o’rganishga va undan kelgusi amaliy faoliyatda foydalanishga qaratilgan qisqa va har tomonlama batafsil ko’rsatib berilgan hujjat.
O’qituvchi professiogrammasi muayyan fan tomonidan o’qituvchiga qo’yiladigan maxsus talablarni o’z ichiga qamrab olishi lozim. Bo’lajak o’qituvchi u yoki bu xildagi fan tomonidan qanday talablar qo’yilishini bilish va shu asosida o’quv – tarbiya jarayonini tashkil qilish uchun pedagogika oliy o’quv yurtlarida muayyan mutaxasislik bo’yicha o’qituvchining ixtisoslashgan xarakteristikasini nazarda tutgan professiogrammasi tuziladi. Jumladan, maktabning o’qituvchi – murabbiysi professiogrammasini misol qilib keltiramiz. Professiogrammada muhim xislatlaridan borgan sari birmuncha ortib borishini hisobga olgan holda o’qituvchining qo’yidagi xislatlari ko’rsatib berishi lozim.
O'qituvchining shaxsiy va kasbiy fazilatlari ro'yxatini ishlab chiqishga urinish uzoq tarixga ega. Rus o'qituvchisi, yozuvchi, jurnalist va kitob noshiri N.I. Novikov, tarbiyachi quyidagi talablarga javob berishi kerak; to'g'ri va sof fikr yuritish qobiliyatiga ega bo'lish; bolalarga murojaat qila olish; mehribon bo'lmoq; rus tilini bilish va xorijiy tillar; yaxshi talaffuz qiling; yaxshi xulq va munosib tashqi ko'rinish.
K. D. Ushinskiy "har bir ustozda, ayniqsa quyi maktablar va davlat maktablariga tayinlangan ustozlarda nafaqat dars berish, balki xarakter, axloq va e'tiqod ham muhimdir ..." deb qat'iy ta'kidladi.
Sovet maktabida o'qituvchining mehnati va shaxsini professiografik o'qitish eng faol ravishda sovet maktabining poydevori qo'yilgan 1920-1930 yillarda amalga oshirilgan. O'qituvchining shaxsiyati uning faoliyatining me'yoriy va predmetli uskunalarini faol ravishda shakllantiruvchi sub'ekt sifatida qaraladi.
Ushbu masalalarni ishlab chiqishga bo'lgan qiziqish 60-yillardan boshlab N.V. boshchiligidagi ikkita Leningrad maktabining tadqiqotlari tufayli qayta tiklandi. Kuzmina va A.I. Shcherbakov. Keyinchalik V. A. rahbarligidagi Moskva maktabi. Slastenin.
O'qituvchi, o'qituvchi, sinf rahbari, o'qituvchining ideal modeli, birinchi navbatda o'qituvchida bo'lishi kerak bo'lgan asosiy shaxsiy xususiyatlarni taqdim etadigan model, standart; ikkinchidan, o'qituvchi funktsiyalarini bajarish bo'yicha bilim, qobiliyat, ko'nikmalarga professiogramma deyiladi.
"Professiogramma" tushunchasining ma'nosini ushbu tushunchaga asoslanib, biz shaxsni o'rganishning professiografik usuli haqida gaplashishimiz mumkin, unda o'qituvchining bilimlari, ko'nikmalari va qobiliyatlari u ideal modelga muvofiq bo'lishi mumkin bo'lgan narsalar bilan taqqoslanadi. Ushbu usul o'qituvchining shaxsiy va kasbiy o'sishini loyihalashtirishga imkon berishini tasavvur qilish qiyin emas.
Shu bilan birga, o'qituvchining professiogrammasi o'qituvchiga uning bilimlari, ko'nikmalari va qobiliyatlariga, uning shaxsiyati, qobiliyatlari, psixofiziologik imkoniyatlari va tayyorgarlik darajasiga qo'yiladigan talablar nuqtai nazaridan to'liq malaka xarakteristikasini beruvchi hujjatdir.
Zamonaviy o'qituvchi uchun professiogramma yaratish zarurati bir qator sabablarga ko'ra belgilanadi:
Ijtimoiy buyurtmaning maktab uchun ahamiyati, o'qituvchilik kasbi;
O'qituvchi shaxsiga jamiyatning o'sib borayotgan talablari;
Ijtimoiy va ilmiy-texnik o'zgarishlar bilan bog'liq ravishda uning kasbiy vakolatlari mezonlarining o'zgarishi;
Kasbiy-pedagogik tayyorgarlik sifatini oshirish zarurati.
Professiogrammaning ushbu g'oyasi o'tgan o'n yilliklar davomida ishlab chiqilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
