Mundarija kirish I bob. O'lchash texnikasi

2.2.Sathni o'lchash usullari va avtomatik boshqaruvi
Sath o’lchashning vizual vositalari
Suyuqlik va sochiluvchan moddalar sathining balandligini o'lchash balandlikni o'lchash texnologik jarayonlarini avtcmat- lashtirishda muhim ahamiyatga ega. Sath balandligini o'lchash texnologik jarayonda ishtirok etayotgan ishlab chiqarish apparatida sath holatini nazorat qilishdan iborat.
Sath balandligini o'lchash asboblari о'lchanayotgan muhitning tavsifi va ishlash prinsipiga ко 'ra quyidagi guruhlarga bo 'linadi:

1. 
   Mexanikaviy, sathni o'lchash uchun qalqovich yoki suyuq­lik sirtida joylashgan boshqa jisrrdan foydalaniladi;
   
2. 
   Gidrostatikli, sathni o'lchash uchun о'lchanayotgan muhit­ning zichligiga teng yoki farqlanadigan muhitlarning tutash idishlardagi sathini o'lchash uchun foydalaniladi.
   
3. 
   Pnevmcmancmetrikli, suyuqlik qatlami tagiga puflanayot- gan havoning (yoki boshqa gazlarning) bosimini o'lchash prinsipiga asoslangan.
   
4. 
   Badioizotcpli, elektrcmagnit to'lqinlar tebranish parametr- larining suyuqlik sathi balandligiga asoslangan.
   
5. 
   Sig'imli, suyuqlik sathi balandligining o'zgarishi elektr sig'imi o'zgarishiga asoslangan.
   Shuni alohida ta’kidlash mumkinki, mazkur o‘lchash vositalariga o‘lchov chizg‘ichlari, reykalar, lotli ruletkalar (silindirik sterokenli) va sath o‘lchovchi shishalar (oxirgisi ko‘roq qo‘llaniladi) kiradi.Sathni sath o‘lchovchi shishalar yordamida o‘lchash tutash idishlar qonuniga asoslangan.
   

2.2.1–rasm. Texnologik apparatlarda ko‘rsatkich shishalarni o‘rnatish sxemasi

Sath o‘lchagich shishaning prinsipial sxemasini ko‘rib chiqamiz (eng keng tarqalganligi sababli). Sxema 1–rasmda keltirilgan. Ko‘rsatkich shisha 1 armatura yordamida idishning pastki va ustkiqismlari bilan birlashtiriadi. 1 trubkadagi suyuqlik meniskining holatini kuzatib idishdagi suyuqlik sathining holati haqida fikr yuritiladi. Rezervuardagi va shisha trubka (nay) dagi suyuqlik teyaturalari farqiga bog‘liq bo‘lgan qo‘shimcha xatolikni bartaraf etish uchun o‘lchashdan avval sath o‘lchagich shishalar yuviladi. Bu vazifani ventil 2 bajaradi. Mexanik mustahkamligi past bo‘lganligi sababli sath o‘lchagich shishalarni uzunligi 0.5 m ortiq bo‘lmaydi.Shuning uchun, rezervuarlarda sathni o‘lchash uchun ularda bir–birini to‘ldirib turuvchi bir nechta sath o‘lchagich shishalar o‘rnatiladi. Sath o‘lchagich shishalar 3 MPa bosimgacha va 300 ⁰C haroratgacha qo‘llaniladi. Sathni sath o‘lchagich shishalar bilan o‘lchashning absalyut xatoligi ±(1 – 2) mm.