Mundarija kirish i-bob. Ko’z optik sistemasi va uning tuzilishi

1.5-rasm.

1.2. Ko’zga tutiladigan optik asboblar

Lupa deb nimaga aytiladi?
1.6-rasm.



Fokus masofasi 25 sm.dan bir necha barobar

kichik bo`lgan yig`uvchi linzaga lupa deyiladi.

Lupa – buyumlarni ko`rish burchagini kattalashtirib beradigan qavariq linza.

Lupaning kattalashtirish formulasi quyidagicha:

K=D₀/F. (1)

1.7-rasm

Fotosuratga olish avvalgi asrning boshida kashf etilgan. 1840 yilda birinchi marta Oy, 1842 yilda Quyosh suratga olingan. Fotoapparatning asosiy іismi 1 ob’ektiv va 2 kameradan iborat. Tasvir 4 kameraning orqa tomonida to`nkarilgan haqiqiy va kichraygan holda hosil bo`ladi. Kameraning shu joyiga fotoplyonka joylashtiriladi.

1.8-rasm

Fotoapparatda ekran vazifasini o`lchami katta bo`lmagan plyonka (yoki plastinka) bajaradi, chunki tasvir kichiklashtirilishi kerak. U albatta, haqiqiy bo`lishi kerak, chunki mavhum tasvir plyonkaning yorug`lik sezgir tarkibiga ta’sir qila olmaydi. Bunday tasvir linzaning ikkilangan fokus masofasida yotganida hosil bo`ladi. Bu tasvir linzaning fokusi bilan ikkilangan fokusi orasida yotadi.

Mikroskop qanday asbob.

Mikroskop — yaqin masofadagi ko`zda bevosita ko`rinmaydigan juda mayda ob’ektlarni kattalashtirib ko`rsatadigan optik asbob.

Mikroskopdan bakteriyalar, hujayralar kabi mayda ob’ektlarni ko`rish
uchun foydalaniladi.
1.9-rasm
Mexanikaviy moslamalar yordamida malum xolatda o’rnatilgan linzalar, prizmalar ko’zgulardan tashkil topgan optikaviy sistemalar optika asboblari hisobanadi. Amaliy optikaning u yoki bu masalalarni hal qilish uchun qo’llaniladigan juda ko’p sonli turli xil asboblar bor. Biz bu yerda asosan tasvir hosil qilishga mo’ljallangan asboblarni va birinchi navbatda mikroskop va teleskoplarni ko’rib chiqamiz. Yorug’likning boshqa xil hususiyatlariga asoslangan optika asboblari o’ziga tegishli bo’limlarga bayon qilinadi. Masalan: interferometrlar va difraksion panjaralar yuqorida bayon qilingan edi.
Ikkala asbob – mikroskop va telesoplarning obyektiv va okulyarlari bo’ladi. Obyektiv aberrasiyalari yaxshilab to’g’rilangan va buyumga qaratib qo’yilgan linzadan iborat. U optikaviy asbob orqali qaraladigan buyumning haqiqiy tasvirini hosil qilib berish uchun mo’ljallangan. Okulyar ham apperatsiyaga to’g’rilangan linzadan yoki linzalar sistemasidan iborat bo’ladi. Okulyar buyumning obyektiv orqali hosil qilingan tasvirini kattalashga mo’ljallangan. Agar zarur bo’lgan kattalashtirish uncha katta bo’lmasa (10-20 marta bo’lsa) va kattalashgan tasviri olinishi kera bo’lgan buyum kuzatuvchiga bevosita yaqin turgan bo’lsa, u vaqtda lupa vazifasi bajaruvchi birgina okulyar bilan cheklanish mumkin.