Mundarija: kirish I bob chet el bolalar adabiyoti fani, uning maqsadi va vazifalari

1.2 Chet el bolalar adabiyotining paydo bo`lish omillari

Eramizdan avvalgi birinchi yuz yillik boshlarida, og`zaki manbalar an`ana bo`lib, qadimgi hind eposidek ajoyib san`at asarlari "Mahabxorat" va "Ramayana" yaratilgan deb hisoblashadi olimlarimiz. Yevropada bu haqda ikki yuz yildan sal avvalroq: 1785 Ost -hind savdo kompaniyasining xizmatchisi, hind poeziyasi va falsafasining bilimdoni Charlz Uilks, "Mahabxorat"ning ayrim parchalarini sanskritdan ingliz tiliga tarjima qildi. Deyarli shu tarjima bilan birga rus tilidagi tarjimasi ham chop etildi. Antik adabiyotning ilk davri "Iliada" va "Odisseya" dostonlari bilan boshlanadi. Bu asarning dunyo adabiyotining va keyingi san`atlarning rivojiga ta`siri beqiyos. Ularning muallifi VIII asrda yashab o`tgan ko`zi ojiz qo`shiqchi Gomer hisoblanadi. Yunon eposi syujeti asosiga Troya urushi qo`yilgan. Qadimgilar nazdida bu buyuk voqea edi. "Iliada" urushning faqatgina bir epizodi - buyuk qahramon Axillesni Mikeniya podshosi Agomemnon tomonidan haqoratlanishi va Axillesning qahr ustida Troya ustiga bostirib kelishi, uni egallashi va qamali to`g`risida hikoya qilinadi. "Odisseya" Troyaning boshqa qahramoni -Itaki podshosi Odisseyaning qaytishi va yo`lda shu bilan bog`liq bo`lgan sarguzashtlari haqida hikoya qilinadi. Rossiyada 1829 yili "Iliada"ning N.I.Gnedich tomonidan va "Odisseya"ning V.Jukovskiy tomonidan yaratilgan tarjimalari chop etilgan. ²

Xalq og`zaki ijodining ajoyib yodgorliklari orasida "Shaxrizoda ertaklari" eng oliy yodgorliklaridandir... Bu so`z ma`nosi? qadim o`tmishda to`qilgan; uning ranginkamon rishtalari butun er yuzini, go`zal so`z gilamlari bilan burkab chiqqan", -deb ta`riflagan M. Gor'kiy "Ming bir kecha ertaklari"ni. Bu ertaklarni o`qimagan yoki u haqda eshitmagan kishi bo`lmasa kerak. Bu go`zal ertaklar olamida o`zini yengil sezadi inson. Bu ertaklarning mashhurligi bir necha asrlardan buyon o`zgarmas. Bu ertaklarni nafaqat bolalar, balki kattalar ham qo`ldan qo`yishmaydi. G`arb kitobxoni bu ertaklar bilan XVIII asrda fransuz A. Gallan tomonidan t'arjima qilingach tanishdi.