|
II.Bob Janubiy iqtisodiy rayonining iqtisodiy va ijtimoiy tuzilishi.
2.1.Qashqadaryo viloyatining iqtisodiy geografik tafsifi
6-rasm. Qashqadaryoning iqtisodiy xaritasi.
Qashqadaryo viloyati O ʻ zbekiston Respublikasi tarkibidagi viloyat yil 1 noyabrda tashkil etilgan yil 17 fev.dan 1938 yil 15 yanv. gacha Qashqadaryo okrugi maqomida yil 15 yanv. da Buxoro viloyatiga qo ʻ shib yuborildi yil 25 yanv. da Surxondaryo viloyatiga qo ʻ shildi yil 7 fev.dan yangidan tashkil etildi. Respublikaning janubiy g ʻ arbida, Qashqadaryo havzasida, Pomir-Olay tog ʻ sistemasining g ʻ arbiy chekkasida, Amudaryo va Zarafshon daryolari, Hisor va Zarafshon tizma tog ʻ lari orasida. Shimoliy g ʻ arbdan Buxoro, janubiy -sharqdan Surxondaryo, janubiy g ʻ arb va g ʻ arbdan Turkmaniston, sharqdan Tojikiston va Samarqand viloyatlari bilan chegaradosh. Maydoni 28,6 ming km² bolib mamlakat hududuning 6,4 foizini egallaydi. Aholisi 3088,8 ming kishi (3-o'rin 9,5 foiz) (2017). Tarkibida 13 qishloq tumani (Dehqonobod, Kasbi, Kitob, Koson, Mirishkor, Muborak, Nishon, Chiroqchi, Shahrisa bz, Yakkabog ʻ, Qamashi, Qarshi, G ʻ uzor), 12 shahar ( Beshkent, Kitob, Koson, Muborak, Tallimarjon, Chiroqchi, Shahrisabz, Yakkabog ʻ, Yangi Nishon, Qamashi, Qarshi, G ʻ uzor ), 4 shaharcha (Dehqonobod, Miroqi, Eski Yakkabog ʻ, Qashqadaryo), 147 qishloq fuqarolari yig ʻ ini, 1064 qishloq bor.Dehqonobod, Kasbi, Kitob, Koson, Mirishkor, Muborak, Nishon, Chiroqchi, Shahrisabz, Yakkabog ʻ, Qamashi, Qarshi, G ʻ uzor.
7-rasm. Qarshi davlat universiteti.
Qarshi cholini ozlashtirish natijasida Muborak, Kasbi, Mirishkor, Dehqonobod tumanlari tashkil qilingan. Maydoni kolami boyicha ham eng katta Muborak, Mirishkor, Dehqonobod tumanlari hisoblanadi. Yuqoridagi 3 qishloq tumani viloyat hududining 36 foizini tashkil etadi. Faqargina Dehqonobod tumanining ozi Andijon va Sirdaryo viloyatlari maydoniga teng. Viloyat hududi, asosan, Qashqadaryo botig ʻ ini o ʻ z ichiga olgan; shim., sharq va jansharqdan Zarafshon hamda Hisor tizma tog ʻ lari bilan o ʻ ralgan. Tog ʻ lar bilan tekisliklar orasini adirlar egallagan. Tekislikning katta qismi g ʻ arbda Sandiqli va Qizilqum cho ʻ llari bilan tutashgan Qarshi cho ʻ lidan iborat. Iqlimi kontinental. Qishi nisbatan yumshoq. Yozi uzoq ( kun), issiq, quruq. Yanvarning o ʻ rtacha temperaturasi 0,2° dan 1,9° gacha, iyulniki 28°29,5°. Eng yuqori temperatura 45°. Eng past temperatura 20°. Yiliga tekisliklarda 290–300 mm, adirlarda 520–550 mm, tog ʻ larda 550–650 mm yog ʻ in tushadi. Yog ʻ in, asosan, bahor va qishda yog ʻ adi, yozda garmsel esadi. Tog ʻ larda turg ʻ un qor qoplami hosil bo ʻ ladi (26 oy). Vegetatsiya davri tekisliklarda kungacha. Asosiy daryosi Qashqadaryo. Uning irmoqlari Jinnidaryo, Oqsuv, Yakkabog ʻ daryo, Tanxozdaryo, G ʻ uzordaryo (Katta va Kichik O ʻ radaryo bilan birga).
GEOGRAFIK ORNI VA TABIIY RESURSLARI Qashqadaryo viloyati mamlakatning janubida joylashgan, shimoli garbda Buxoro, shimolda Samarqand va qisqaroq masofada Navoiy viloyatlari, janub va janubi sharqada Surxondaryo viloyatlari bilan chegaradosh. Geosiyosiy mavqei ham oziga xos, garb va janubi garbdan Turkmaniston, sharqada Tojikiston respublikasi bilan chegaradosh. Viloyat agroiqlimiy sharoitlari ham hamma joyda bi xil emas. Yuqori qismida intensiv dehqonchilikni rivojlantirish imkoniyati mavjud bolsa, quyi qismida yani chol mintaqasining tabiati qadimdan galla va chorvachilik uchun qulay bolgan. Keyinchalik bu yerda sugorma dehqonchilik, paxtachilik rivojlanib borgan. Gallachilik qisman tog etaklarida, lalmikor dehqonchilik asosida ham tashkil qilingan.Aholisi va mehnat resurslari 2017-yil 1- yanvar holatida kichik biznesning tarmoqlarda ulushi Iqtisodiyoti Qashqadaryo viloyati qishloq xo ʻ jalik mahsulotlarini yetishtirish hamda yoqilg ʻ i resurslarini qazib olish bo ʻ yicha O ʻ zbekistonda muhim o ʻ rin egallaydi. Viloyat respublikada qazib olinadigan tabiiy gazning 88%, neftning 92%, kondensatning 99,6%, oltingugurtning 100% ni beradi. Qashqadaryo respublikada eng ko ʻ p don va paxta yetkazib beradigan viloyatdir. O ʻ zbekistonda tayyorlanadigan yalpi qishloq xo ʻ jaligi mahsuloti ning 10,2%,shu jumladan, paxtaning 11,8%, g ʻ allaning 12%, qorako ʻ l terining 19% viloyat hissasiga to ʻ g ʻ ri keladi. Tabiiy gaz, kondensat va qishloq xo ʻ jaligi mahsulotlarini qayta ishlovchi tarmoqlar rivojlanmoqda. Viloyatda 1,1 ming kichik korxona, 40,6 ming mikrofirma bor. Sanoatining yetakchi tarmoqlari: tabiiy gaz va neft qazib olish, gazni qayta ishlash, paxta tozalash, yog ʻ ekstraksiyasi, qurilish materiallari ishlab chiqarish, ip yigiruv, tikuvchilik, oziqovqat va boshqalar
S anoatining yetakchi tarmoqlari: tabiiy gaz va neft qazib olish, gazni qayta ishlash, paxta tozalash, yog ʻ ekstraksiyasi, qurilish materiallari ishlab chiqarish, ip yigiruv, tikuvchilik, oziqovqat va boshqalar Eng yirik korxonalari: Muborak neftgaz unitar korxonasi, Sho ʻ rtan gaz unitar korxonasi, Muborak gazni qayta ishlash zavodi, Sho ʻ rtan gaz kimyo majmuasi, Qarshi, Koson yog ʻ ekstraksiya, Shahrisabz konserva zavodlari, Shahrisabz pillakashlik, Qarshi tikuvchilik fabrikakalari, Qashqadaryo marmar aksiyadorlik jamiyati va boshqalar 49 qo ʻ shma korxona faoliyat ko ʻ rsatadi, shulardan: O ʻ zbekiston Turkiya "Kashteks" to ʻ qimachilik, "Oqsaroy to ʻ qimachilik LTD" qo ʻ shma korxonalari ishlamoqda. Viloyat hududidagi dastlabki sanoat korxonasi Shahrisabz paxta tozalash zavodi 1916 yilda qurilgan. Undan keyingi davrda viloyatda, asosan, paxta tozalash zavoddlari, tikuvchilik fabrikakalari qurildi yilda Muborak gazni qayta ishlash zavodi ishga tushirildi. Mustaqillik yillarida Shahrisabz, Yakkabog ʻ un kombinatlari, Tallimarjon IES, 2001 yil oxirida Sho ʻ rtan gaz kimyo majmuasi qurilib ishga tushirildi. Qashqadaryo viloyati da gaz (propan), jun, paxta tolasi, momiq, polietilen, tomat pastasi, turli xil plitala r ishlab chiqariladi. (8-rasm)
8-rasm. Sho`rtan gaz kimyo majmuasi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
