Mundarija kirish bob. Moliyaviy bozorni rivojlantirish yo’llari

Absolyut moliyaviy barqarorlikning asosiy sharti noto’lovlar va ular kelib chiqish sabablarining mavjud emasligidir.

Sog’lom (normal) moliyaviy barqarorlik ichki va tashqi moliyaviy intizomning buzilmasligini taqoza etadi.

Beqaror moliyaviy ahvol moliyaviy intizomning buzilishi (mehnat haqini to’lashdagi kechikishlar, vaqtincha bo’sh turgan o’z mablag’lari, rezerv fondlari va boshqa fondlardan foydalanish), hisob-kitob schyotiga pul mablag’larining uzilishlar bilan tushishi, rentabellikning beqarorligi, moliyaviy rejaning, jumladan, foyda bo’yicha rejaning bajarilmasligi va h.k.lar bilan xarakterlanadi.

Inqirozli moliyaviy holat quyidagi bir necha darajalarga ega:

• birinchi daraja (1): muddati o’tkazib yuborilgan bank ssudalarining mavjudligi;

  
  

• ikkinchi daraja (P): 1 + tovarlar bo’yicha mol etkazib beruvchilarga muddati o’tkazib yuborilgan qarzdorlikning mavjudligi;

  
  

  • uchinchi daraja (Sh): P + byudjetga nisbatan boqi- mandalarning mavjudligi.

    
    

Inqirozli moliyaviy holatda zaxiralar va xarajatlar ularni shakllantirish manbalari bilan ta’minlanmaydi va bu narsa XYuS va bankrotlik arafasidagi chuqur inqiroz to’g’risida xulosa chiqarishga asos bo’ladi. Bunday vaziyatda pul mablag’lari, qisqa muddatli qimmatli qog’ozlar va debitorlik qarzlari uning kreditorlik qarzlarini va muddati o’tkazilgan ssudalarni qoplamaydi.

XYuSning moliyaviy holati kompleks tushuncha bo’lib, uning xo’jalik va tijorat faoliyati jarayonida vujudga keladigan moliyaviy munosabatlar barcha elementlarining o’zaro ta’sirchanligini aks ettiradi. XYuSning moliyaviy holati mablag’larni joylashtirish va ulardan foydalanish hamda ularni shakllantirish manbalari bilan xarakter-lanadi. Moliyaviy holatni aniqlash uchun quyidagilarni o’z ichiga oluvchi moliyaviy tahlil o’tkaziladi:

• moliyaviy holatning ekspres-tahlili (aktivlar va passivlar tarkibiy tuzilmasining, mol-mulk, zaxiralar va xarajatlar holatining tahlili);

  
  

• moliyaviy barqarorlik tahlili;

  
  

• XYuS balansi likvidligining tahlili;

  
  

• faoliyatning moliyaviy natijalari tahlili;

  
  

• rentabellik va ishbilarmonlik faolligi tahlili.

  
  

XYuSning moliyaviy holati, shuningdek, moliyaviy resurslarni shakllantirish va ulardan foydalanish jara-yonlarini aks ettiruvchi
ko’rsatkichlar majmui bilan ham xarakterlanadi. Moliyaviy-xo’jalik faoliyatining natija-lari faqat XYuS ishchi va xizmatchilarining diqqat- e’tiborida bo’libgina qolmasdan, xuddi shu holat xo’jalik faoliyati bo’yicha uning hamkorlari, davlat, moliya, soliq organlari va boshqalarning ham diqqat markazida bo’ladi. Bularning barchasi XYuS moliyaviy holati tahlilini amalga oshirishning muhimligi va uning iqtisodiy jarayonlardagi ahamiyatini oshiradi.
Moliyaviy tahlilning maqsadi quyidagilardan iborat:

• moliyaviy holat ko’rsatkichlarining o’zgarishini aniqlash;

  
  

• barqarorlikka ta’sir ko’rsatuvchi omillarni aniqlash;

  
  

• moliyaviy holatning sifat va miqdoriy o’zgarishlarini baholash;

  
  

• ma’lum bir sana uchun XYuS moliyaviy ahvolini baho-lash;

  
  

• moliyaviy holat o’zgarishining asosiy yo’nalishlarini aniqlash;

  
  

• va boshqalar.

  
  

Moliyaviy holat tahlilida XYuS tomonidan sotilgan mahsulotning rentabelligi, uning ishlovchi kapitali, moliyaviy barqarorligi, balansining likvidligi, to’lov qobiliyati va kreditga layoqatligi aniqlanadi va ularga baho beriladi.
XYuSning sog’lom (normal) moliyaviy barqarorligi xususida quyidagi parametrlarni birgalikda olib qarab gapirish mumkin:

2.