Mundarija kirish bob. Adabiyotlar taxlili

Ishning maqsad va vazifalari: Asosiy maqsad organik kislotalarning xalqaro iqtisodiy munosabatlarda qo’llanadigan tovar kodlarini o’rganish va ushbu tovar kodlari asosida respublikamiz iqtisodiy manfaatlarini himoya qilishda mukammal huquqiy muhofaza roliga ega bo’lgan yangi tovar kodlarini ishlab chiqish ahamiyatini ko’rsatishdan iboratdir. Shuningdek, O’zbekiston Respublikasi olimlari tomonidan ishlab chiqilgan tovar kodlarini milliy tovarlar nomenklaturasida qo’llash masalalarini muxokama etish.

Ishning ilmiyligi va ahamiyati. Ma’lumki, mamlakat hududiga kirayotgan va chetga chiqayotgan har qanday moddiy boylik — tovar-ashyolar davlat bojxonasida qonuniy ravishda taftish-nazoratdan o’tkaziladi. Ushbu jarayonda ko’pincha firibgarliklar, ko’zbo’yamachiliklar sodir etilib, davlat xazinasiga ziyon keltiradigan, mavjud tartib – qoidalarni qasddan buzishga urinish hollari tez – tez ro’y berib turadi. Tovarlarni kimyoviy tarkibi asosida tekshiruvdan o’tkazish ana shunday salbiy holatlarga, masalan, qonuniy boj haqini nazoratchilar nazaridan yashirishga, bu boradagi anglashilmovchilik, ortiqcha bahs-munozaralarga, ziddiyatlarga chek qo’yilishiga xizmat qiladi. Shu bilan birga, xorijiy davlatlardan mamlakatimiz hududiga sifatsiz, inson salomatligiga zararli bo’lgan mahsulotlar kirib kelishining oldi olinadi.

Yana ham aniqroq qilib aytadigan bo’lsak, O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo’mitasi huzuridagi markaziy ekspertiza laboratoriyasi mutaxassis – xodimlarining tekshiruvlari yagona mezon — tovarning tashqi iqtisodiy faoliyat (TIF) tovarlar nomenklaturasi (TN) bo’yicha belgilangan kodi asosida amalga oshiriladi. Demak, bojxona to’lovlari tovarlarga qo’yilgan kod raqamlariga qarab belgilanadi, kodlarning to’g’riligini nazorat qilish orqali to’lovlar undirilishining haqiqiyligi va qonuniyligi ta’minlanadi. Firibgar aynan ana shu kodlarni almashtirib, bojxona xodimlarini chalg’itishga, to’lovni kamaytirishga urinadi. Xuddi shu joyda ushbu kodlar tovarlarni kimyoviy tarkibi asosida sinflash masalaga oydinlik kiritishga yordam beradi. Buning natijasida respublikamiz g’aznasiga 2010-yilda 34.7 mlrd, 2014-yilda esa 5.615 mlrd so’m qo’shimcha bojxona to’lovlar undirildi. Birgina Respublika Davlat bojxonasi Markaziy ilmiy laboratoriyasi xodimlari tomonidan ana shu usulda boj undirish hisobiga davlatimiz byudjetiga tushirilgan qo’shimcha boj mablag’lari  2016 yilning o’zida  29 milliard 634 million 600 ming so’mni, keyingi 9 yil — 2008-2016 yillar mobaynidagi tushum esa 100 milliard so’mdan ortiqni tashkil etgan. Raqamlar bu boradagi iqtisodiy foyda ko’lamining naqadar katta ekanligini ko’rsatib turibdi.