Mundarija kirish 4 akt bilan taraqqiyot o'rtasidagi o'zaro aloqa

Vizual dasturlash 
OMD prinsiplarini qo’llash vizual dasturlash vositalari deb nomlangan 
prinsipial jihatdan ilovalarni loyixalash vositalarni yaratishga imkon beradi.
RADning vizual qurol-asloxalari hyech qanday dasturiy kodsiz 
foydalanuvchining grafik interfeyslarini yaratishga imkon beradi. Bu holda, 
ishlab chiquvchi yechimni aniqlash asosiga yig’ilayotganlarni hohlagan etapida 
ko’rish mumkin. 
Vizual muxitda ishlab chiqish birinchi navbatda standart nterfeys 
obyektlar-oynalar, ro’yxatlar, matnlar va shu kabilar bilan ma’lumotlar bazasidan 
ma’lumotlarni bog’lash va ularni monitorda aks ettirish operasiyalarni bajaradi. 
Obyektlarning boshqa guruhi standart boshqarish elementlari taqdim etadi. Bu 
elementlarga tugmachalar,pereklyuchatel (o’chirib-yoquvchilar), bayroqchilar, 
menyu va boshqalar kiradi va ular aks ettirilgan ma’lumotlarni boshqarish amalga 
oshiriladi. Bu barcha obyektlar maxsus til vositalari orqali standart holda 
ta’riflanishi mumkin, bu ta’riflarning o’zi esa ko’p marta ishlatilishi uchun 
saqlanadi. 
Hozirgi zamonda ilovalar ishlab chiqishning yetarli darajada turli vizual 
vositalar mavjud, lekin ularning hammasi ikki guruhga bo’linishi mumkin 
unevirsal va maxsus. 
Vizual dasturlashning unevirsal tizimlari orasida hozirgi paytda keng 
tarqalganlariga Borland Delphi, Visual Basic va S# kiradi. Bularni universal deb 
OMD aytish sababi, ular faqatgina ma’lumotlar bazasi orqali ilovalar ishlab 
chiqilmay balki ular yordamida deyarli barcha turdagi ilovalarni ishlab chiqish 
mumkin, jumladan axborot ilovalarni. Bunda universal tizim orqali ishlab 
chiqilayotgan dasturlar amalda har qanday ma’lumotlar bazasini boshqarish 
tizimlari bilan o’zaro faoliyatda bo’la oladi. 
Ishlab chiqishning maxsus vositalari faqat ma’lumotlar bazasi orqali 
ilovalar yaratishga mo’ljalangan bo’ladi.Shu bilan birga, ular to’laligicha 
ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimiga bog’langan bo’ladi bunday tizimlarga 
misol sifatida Sybase (Power Builder firmasi) tizimini va Visual Fox Prolarni 
keltirish mumkin.
Protiplarni yaratish va foydalanuvchi interfeysni ishlab chiqish masalasini 
bir joyiga jamlangandan so’ng, dasturchi foydalanuvchi bilan bevosita uzluksiz 

---

 97 
ravishda orqasiga xam javob ola boshladi. Bunda ilova yaratish jarayonini na 
faqat kuzatuv va xatto uning (ilova yaratish jarayoning) ichida ishtrok etishi va 
natijalarni tuzatish xamda o’z talablarini qondirish mumkin. Bu hol ham ishlab 
chiqish jarayonini keskin kamaytirishiga olib keladi va muxim psixologik 
aspektga kiradi. Demak RAD ko’pgina ishlab chiquvchilar tomonidan 
ommaviylashib bormoqda.
RAD vizual qurol-asloxalari axborot tizim etaplarini maksimal 
yaqinlashtirishga 
imkon 
beradi: 
boshlang’ich 
shartlar 
taxlili, 
tizimni 
loyixalashtirish, protiplarni ishlab chiqish va oxirgi ko’rinishdagi ilovalarning 
shakllanishi yaxshi bo’ladi, chunki ishlab chiquvchi har bir etapda vizual 
obyektlar bilan operasiyalarni amlga oshiradi. 
Hodisaviy dasturlash 
RAD vositalari orqali ko’rilgan ilova mantiqi hodisaga mo’ljalangan 
bo’ladi. Bu esa shuni ko’rsatadiki, ilova tarkibiga kiruvchi har bir obyekt 
xodisani generasiya qilishi mumkin va boshqa obyektlar hosil qilgan 
generasiyasiga (hodisa generasiyasiga) reaksiya (javob) beradi. Hodisalarga 
quyidagilar misol bo’la olishi mumkin: oyna-darchani ochish va yopish, 
tugmaga bosish klaviatura klavishalarini bosish, sichqoncha harakati, 
ma’lumotlar bazasida ma’lumotlarni o’zgartirish va shunga o’xshashlar. 
Ishlab chiquvchi ilova mantig’ini har bir hodisa-proseduralar (ya’ni mos 
obyektlarni kelishida obyekt orqali bajariladigan hodisa), qayta ishlovchini 
aniqlash yo’li orqali amalga oshiriladi. Masalan: “tugmaga bir bosib qo’yvorish” 
hodisasining qayta ishlovchisi muloqot darchasini ochish mumkin. Demak, 
shunday qilib, obyektni boshqarish xodisalar yordamidan ro’y berar ekan. 
Ma’lumotlar bazasi bilan bog’liq hodisalar qayta ishlovchisi (Delete, 
Insert,Update) mijoz yoki server tugunidagi triggerlar orqali amalga 
oshiriladi.Bunday qayta ishlovchilar, ma’lumotlar bazasining uzatishdagi 
butunligini ta’minlashga imkon beradi, ya’ni o’chirish qo’yish va yangilash 
operasiyalarni, hamda birlamchi kalitlarni avtomatli generasiyalari bajarilayotgan 
paytda.