Mundarija kirish 2

Daromadlar bo‘yicha (soliq tushumlarining yalpi ichki mahsulotga nisbatan eng pastgi yoki eng yuqori chegarasini belgilash) qoida – soliq islohotlari, tarkibiy o‘zgarishlar va soliq bazasining qayta ko‘rib chiqilishi davom etayotganligi bois ekspertlar tomonidan tavsiya etilmaydi.

Xarajatlar bo‘yicha (xarajatlar o‘sish sur’atining eng yuqori miqdorlarini yoki xarajatlarning yalpi ichki mahsulotga nisbatan eng yuqori chegarasini belgilash) qoida – iqtisodiyotdagi tarkibiy o‘zgarishlar davom etayotgan Hukumatning xarajatlar bo‘yicha majburiyatlari tez-tez o‘zgarib turishi sababli ekspertlar tomonidan hozirgi bosqichda tavsiya etilmaydi.

Xomashyo mahsulotlaridan tushumlar bo‘yicha (“barqaror” davrlarda xomashyo mahsulotlaridan tushadigan “ortiqcha” daromadlarni iqtisod qilish hisobiga daromadlar o‘zgaruvchanligini pasaytirish hamda iqtisod qilingan mablag‘larni “nobarqaror” davrlarda byudjet xarajatlarini moliyalashtirish uchun ishlatish, ya’ni barqarorlik zaxira jamg‘armasini tashkil etish) qoidalar.

Byudjet balansi (byudjet taqchilligining (profitsiti) yalpi ichki mahsulotga nisbatan yo‘l qo‘yiladigan eng yuqori chegarasini belgilash) qoidasi

• 
  ekspertlar baholashicha O‘zbekiston uchun eng ma’qul keladigan qoida hisoblanadi.
  

Ekspertlar fikricha ushbu qoidani joriy etish quyidagilarni ta’minlaydi:

1. 
   Davlat qarzi dinamikasiga uzviy bog‘liq. Byudjet taqchilligi davlat qarzi ko‘payishidagi asosiy omillardan biri hisoblanadi. Bunda mazkur qoida jami konsolidatsiyalashgan byudjet taqchilligiga qo‘llanilishi lozim.
   
2. 
   Tuzilmaviy shoklarga barqarorligi. Agarda byudjetning qo‘shimcha xarajatlari qo‘shimcha daromadlar hisobidan qoplangan taqdirda mazkur qoida tuzilmaviy shoklarga barqaror hisoblanadi.
   
3. 
   Shaffofligi. Byudjet saldosi (taqchilligi) odatda keng yoritiladi hamda boshqa davlatlar bilan solishtirilib boriladi.
   

Xalqaro valyuta jamg‘armasining missiyasi davomida ekspertlar tomonidan berilgan tavsiyalarni inobatga olgan holda hamda xalqaro tajribalardan kelib chiqib, “2021 yil uchun O‘zbekiston Respublikasining Davlat byudjeti to‘g‘risida”gi Qonuni bilan davlat qarzining yalpi ichki mahsulotga nisbatan 60 foizlik yuqori chegarasini saqlab qolgan holda 2023 yildan O‘zbekiston Respublikasi konsolidatsiyalashgan byudjeti taqchilligining (umumiy fiskal taqchillik) eng yuqori chegarasini yalpi ichki mahsulotga nisbatan 3,0 foiz miqdorida belgilashni nazarda tutuvchi operatsion fiskal qoidani joriy etish taklif etiladi.
Xalqaro tajribadan qo‘rish mumkinki fiskal qoidalar asosan davlat qarzi va byudjet taqchilligi hajmlarini cheklashga qo‘llaniladi. Davlat qarzining yuqori chegarasini belgilashni nazarda tutuvchi fiskal qoidalarni qabul qilgan davlatlarning 80 foizidan ortig‘i byudjet balansi qoidasini ham qabul qilgan.
Fiskal qoidalarni qabul qilgan davlatlar guruhlari bo‘yicha hamda davlat qarziga cheklov qo‘yuvchi davlatlar soni va yalpi ichki mahsulotga nisbatan cheklovlar miqdorlari to‘g‘risida quyidagi rasmlarda keltirilmoqda.