Mundarija kirish 2) Kimyo texnologiya tizimlarini (ktt) tahlil qilish, sintez qilish vaoptimallashtirish 3) Matematik modellashtirish 4) Matematik modelni qurish

Texnologik sxema bayoni
Karbamid olish uchun xom ashyo (NH₃ suyuq) va CO₂ (gaz) hisoblanadi.
Reaksiyaga 183⁰ C va 13,4-14,4 MPa bosimda 2 bosqichda boradi.
2NH₃ + CO₂ = NH₄ COONH₂ + Q
NH₄ + CO₂ COONH₂ = NH₂ - CO – NH₂ +H₂O-Q
1.ekzotermik reaksiya
2. endodetmik reaksiya.
Reaksiya muvozanatini o’nga siljitish uchun keltirayotgan komponentlar tarkibida ortiqcha ammiakli bo’lishi kerak.
Suyuq ammiakli kompressiya qilish.
Suyuq ammiakni NH₃ ammiak 3 (BAM) sexidan 10-20⁰ C harorat va 1,4-1,6 MPa bosim ostida filtr U-102 (A-V) orqali V-103 yig’gichga keladi.
Yig’gichdan ammiak Yu, B (yuqori bosimli) nasoslar R-102, A,V,S ga keladi va suyuq NH₃ 13,5-13,0 MPa bosimgacha siqiladi va yuqori bosim injektor . U - 201 ga beriladi.
CO₂ kompressiyasi.
CO₂ (gaz) ammiak -3 sexidan 400-800 mm sim, ust (4-8 MPa) bosimda va 45⁰ C yuqori bo’lmagan xaroratda separator U-101 orqali 1-
chi bosqich K-104 kompressorga keladi.
Sintez bo’limi apparatlarini korroziyadan saqlash uchun S-101 seperatoridan oldin k-101 A,V ventilyatoridan havo beriladi. CO₂ dagi O₂ miqdori 0,75-1,0 % (xajmiy) bo’lguniga k-102 komperrosda CO₂ 2,7 – 2,8 MPa bosimgacha siqiladi. Bunda harorat 45⁰ C, so’ngra CO₂ porshenli kompressor k-102 A.V ga keladi.
Porshenli kompressorda CO₂ 15,4 MPa bosimiga siqiladi.
Sintez: Tarkibida karbamid, karbomat, ammiak va suv tutgan reaktsion aralashma R - 201 sintez kolonnasidan aparatning yuqori qisimdagi quyilish trubasi orqali stripper Ye- 201 ga beriladi.
Pastdan yuqoriga qarab CO₂ stripperda trubalar orqali suyuqlik taqsimlanganlik orqali aralashma hamda yuqoridan pastga beriladi.
Pastdan yuqoriga qarab CO₂ beriladi_. CO₂ – NH₃ portsial bosim tushiradi va karbonatni parchalanishi sodir bo’ladi, so’ng bir vaqtda NH₃ ajraladi. Jarayon issiqlik yutilishi bilan boradi.
Skrupperga Yu, B, J -505 dan 1,6- 2,06 MPa bosimda bug’ beriladi.
Karbamid suyuqlanmasi Ye -201 ning pastki qismidan chiqib, drossel klaponidan 0,25 - 0,35 MPa bosimgacha drosselanib, S - 303 rektifikatsiya kolonnasiga beriladi.
Stripper yuqorisidan chiqqan dissitilyatsion gazlar Yu.B Ye-202 kondensatorining yuqori qismiga beriladi. Kondensatorga injektor Yu, BU‑201 orqali karbomat eritmasi Ye Yu B skruber – 203 dan toza suyuq
NH₃ va R-201 kolonnadan gaz miqdorda eritma birgalikda beriladi.
Skrupper va injektordan kelgan eritma va gazlar kondesator yuqori qismida ajralishadi.
167-174⁰ C va 13,4-14,4 MPa bosimda quyidagi reaksiya ketadi.
2NH₃ +CO₂  NH₄ CO₂ NH₂ + Q
Jarayonda ajralgan issiqlikdan past bosimli bug’ olishda foydalaniladi. Separator 4-201 normal rejimda ishlaganda, u yerda avtomatik ravishda shunday bosim ushlab turiladiki, bunda CO₂ va NH₃ ni bir qismi kondensatsiya qilinadi.
NH₄ +COONH₂ = CO – (NH₂)₂ +H₂O –Q
Kondensator Ye-202 da hosil bo’lgan karbomat va NH₃, CO_{2 ,} inert gazlar aralashmasi bilan birgalikda sintez kalonna pastki qismidan beriladi.
Reaktorda 167-183⁰ C da reaktor balandligi bo’yicha karbamid hosil bo’ladi. Bosim 13,4-14,4 mPa NH₃ : CO₂ mol nisbati 2,8-2,9:1 suyuqlanmani reaktorda bo’lish vaqti 1 soat CO₂ ni karbamidga aylanish darajasi 57%.
Sintez kalonnadan chiqqan gaz faza (tarkibida NH₃ ) skrubber Yu,B Ye-203 ga boradi. Bu yerda bir qism ammiak va CO₂ reaksiyasi usulidan berilayotgan ugleammoniy tuzlari eritmasida kondensator Yu, B Ye-202 ga beriladi.